بیماری دلیریوم یک اختلال عقلی و شناختی است که اغلب در افراد مسن، به‌ویژه کسانی که تحت مراقبت پزشکی در بیمارستان هستند یا به بیماری‌های مزمن مبتلا هستند، رخ می‌دهد. این بیماری باعث تغییر در وضعیت ذهنی می شود که شامل تاری دید، توهم، تشویش، تغییرات در شخصیت و همچنین ناتوانی در تمرکز و توجه باشد.
دلیریوم معمولاً به صورت ناگهانی ظاهر می‌شود و ما در این مقاله در مورد علائم و عواملی که منجر به بروز این مشکل می شوند خواهیم پرداخت. همچنین چگونگی درمان دلیریوم و بهبود توسط گفتار درمان را توضیح می دهیم. با ما همراه باشید.
بیماری دلیریوم چیست؟
دلیریوم به پریشانی ذهنی و تغییر وضعیت آگاهی گفته می شود که معمولاً ناگهانی بروز می‌کند. این وضعیت اختلالی از طریق تحت‌تأثیر قرار گرفتن مغز به وجود می‌آید و باعث تغییرات در شناخت، توجه، ذهنیت و حافظه فرد می‌شود. دلیریوم بهطور عمده در افراد مسن، بیماران بستری در بیمارستان و یا افرادی که مشکلات پزشکی جدی برخورد داشته‌اند، مشاهده می‌شود. البته در افراد مسن پدیدار نمی گردد و امکان بروز این بیماری در جوانان نیز وجود دارد.
علایم دلیریوم می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- افراد مبتلا به بیماری دلیریوم دچار تاری دید شده و احساس گیجی و یا گمراهی می کنند.
- تغییراتی در شخصیت و رفتار افراد رخ می دهد و خشن یا بی‌حوصله می شوند و از رفتار معمول خود دور خواهند شد.
- افراد ممکن است با واقعیت‌های غیر واقعی مواجه شوند و توهم‌هایی را تجربه کنند که برای دیگران قابل فهم نیست.
- ناتوانی در تمرکز و حفظ توجه وجود دارد و افراد نمی‌توانند به طور صحیح با محیط خود ارتباط برقرار کنند.
دکترای تخصصی(PhD)گفتاردرمانی|مدرس دانشگاه|متخصص اختلال بلع 13سال تجربه
برای رزرو وقت همین الان نوبت بگیر
دریافت نوبت آنلاین با یک کلیک!
چه عواملی منجر به بروز بیماری دلیریوم می شوند؟
بیماری دلیریوم به دلایل مختلفی پدیدار می شود که می‌توانند باعث ایجاد وضعیت ذهنی پریشان و تغییر وضعیت آگاهی شوند. برخی از این عوامل عبارتند از:
- عفونت‌های مختلف مانند عفونت‌های تنفسی، عفونت‌های ادراری، آنفلوآنزا، عفونت‌های تروپیکال و … می‌توانند عامل بروز دلیریوم باشند.
- برخی داروها، به خصوص در مقادیر بالا یا در برخی افراد حساس، می‌توانند عوارض دلیریومی داشته باشند. همچنین مصرف مواد مخدر یا مسمومیت با سموم می‌تواند این وضعیت را به وجود آورد.
- تغییرات شیمیایی در بدن مثلاً تخریب کلیه، عدم تعادل الکترولیتی، کاهش اکسیژن در بدن (هیپوکسی) یا اختلالات در سطوح قند خون می‌توانند باعث بروز دلیریوم شوند.
- مشکلات قلبی، سکته مغزی، سوء تغذیه، تغییرات در سطوح هورمون‌ها، اختلالات مغزی (مانند آلزایمر) و مشکلات مرتبط با سن و پیری نیز ممکن است به بروز دلیریوم منجر شوند.
- پس از انجام جراحی‌های بزرگ یا دخالت‌های جراحی مهم، افراد ممکن است دچار دلیریوم شوند.
تفاوت دلیریوم با آلزایمر
دلیریوم و آلزایمر از نظر علائم، عوامل موجب و شیوع با یکدیگر متفاوت هستند. این بیماری ها دو اختلال مختلف می باشند و تفاوت های آنها عبارتند از:
- دلیریوم عمدتاً به صورت ناگهانی و بطور غیرمنتظره رخ می‌دهد و معمولاً در افرادی که در بیمارستان بستری هستند یا دچار مشکلات پزشکی جدی می‌شوند، مشاهده می‌شود. ولی آلزایمر یک بیماری نورولوژیک مزمن است که به تدریج و به طور پیشرونده، تغییرات در حافظه، شناخت و عملکرد روزمره فرد دارد.
- در بیماری دلیریوم تاری دید اتفاق می افتد، بیمار توهم‌هایی را تجربه می کند و اختلالات در تمرکز و توجه دارد. در بیماران آلزایمری ناپایداری شخصیتی اتفاق می افتد.
- معمولاً با بهبود وضعیت فیزیکی یا درمان عامل اصلی درمان دلیریوم صورت می گیرد. اما متاسفانه آلزایمر به صورت کامل قابل درمان نیست و با گذر زمان و پیشرفت بیماری، تغییرات ذهنی و شناختی به طور مستمر افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- درک تفاوت‌های اساسی بین دو بیماری اهمیت زیادی در تشخیص و درمان صحیح آنها دارد.
تشخیص بیماری دلیریوم
تشخیص دلیریوم بر اساس ارزیابی علائم و نشانه‌های بالینی انجام می‌شود. متخصصین پزشکی معمولاً از تاریخچه پزشکی فرد، ارزیابی فیزیکی و آزمون‌های تکمیلی برای تشخیص دلیریوم استفاده می‌کنند.
در ابتدا متخصص ارزیابی فیزیکی انجام می دهد که شامل بررسی علائم حیاتی مانند فشارخون، ضربان قلب، دمای بدن و ارزیابی علائم نورولوژیک مانند وضعیت حساسیت، حرکات چشم و پاسخ به استیمول‌های خارجی می‌شود. آزمون‌های خونی ممکن است برای اندازه‌گیری سطوح الکترولیت‌ها، کراتینین، سطوح قند، تست‌های کبدی و … انجام شود تا عوامل مختلفی که می‌توانند به دلیریوم منجر شوند، شناسایی شوند.
همچنین داروهای مصرفی فرد بررسی می گردد و احتمال وجود عوارض دارویی نیز مورد بررسی قرار می گیرد. گاهی اوقات تصویربرداری مغز مثل اسکن MRI یا CT انجام می‌شود تا وضعیت نامطلوب یا تغییرات ساختاری در مغز بررسی گردد. البته پزشک برخی تست‌ها مثل تست‌های نورولوژیک یا روانشناسی را انجام می دهد تا وضعیت شناختی و روانشناختی فرد را بررسی کند.
درمان بیماری دلیریوم
درمان بیماری دلیریوم معمولاً بر اساس علت اصلی و همچنین مدیریت علائم آن انجام می‌شود. در صورتی که دلیریوم به عوارض دارویی، عفونت یا مشکلات دیگر برمی‌گردد، درمان به شکل زیر می‌تواند انجام شود:
- کنترل علائم دلیریوم از جمله توهم، تاری دید، اضطراب و آشفتگی با استفاده از داروها و روش‌های غیردارویی انجام می گیرد. این ممکن است شامل استراحت در محیط آرام، ایجاد یک محیط محافظت‌کننده و حمایتی، استفاده از راهکارهای غیردارویی برای کاهش تاری دید و آشفتگی و یا مصرف داروهای ضداضطراب و آرام بخش باشد.
- اگر دلیریوم ناشی از عوارض دارویی یا عفونت‌های مختلف باشد، درمان مشکل اصلی بهبود وضعیت دلیریوم را فراهم می‌کند. ممکن است نیاز به تنظیم مجدد داروها، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌ها و یا مدیریت مشکلات سیستمی دیگر باشد.
- در برخی موارد، داروهای خاص مانند آنتی‌پسیکوتیک‌ها (برای کاهش توهم‌ها و تاری دید)، آرام‌بخش‌ها، داروهای مدر و مداومت در تنظیم داروهای مصرفی ممکن است به عنوان درمان دلیریوم استفاده شوند.
- ایجاد یک محیط آرام و حمایتی برای فرد دارای دلیریوم بسیار مهم است. این ممکن است شامل پایش مداوم، فهم و حمایت از خانواده و نزدیکان و ایجاد شرایط محیطی آرام و غیرتحریک‌کننده باشد.
نقش گفتاردرمانی در بهبود بیماری دلیریوم
گفتاردرمانی می‌تواند نقش مهمی در بهبود دلیریوم ایفا کند. در صورت ابتلا به دلیریوم، ارتباط بین فرد و محیط اطرافش ممکن است آسیب ببیند و این ممکن است به عوارض روانی و حتی جسمی بیشتر منجر شود. گفتاردرمانی این امکان را فراهم می‌کند که افراد دچار دلیریوم با تکیه بر ارتباط گفتاری، بتوانند احساسات و تجربیات خود را با یک متخصص به اشتراک بگذارند. نقش گفتاردرمانی در بهبود دلیریوم عبارت است از:
- فرد دچار دلیریوم ممکن است به دلیل تاری دید و تغییرات در وضعیت ذهنی، دچار مشکلات ارتباطی شود. گفتاردرمان با ایجاد یک محیط ارتباطی موثر، فرد را در ابراز خود و درک بهتر وضعیتش کمک می‌کند.
- افراد دچار دلیریوم ممکن است از استرس و اضطراب زیاد رنج ببرند. گفتاردرمانی با ارائه فضایی آرام و فراهم کردن فرصت برای بیان احساسات و نگرش‌های ناامیدکننده، به کاهش استرس کمک می‌کند.
- گاهی اوقات گفتاردرمانی شامل تمرینات شناختی (تمرینات تمرکز و توجه) است که به فرد کمک می‌کند تا مهارت‌هایی را بیاموزد که برای مدیریت بهتر وضعیت دلیریوم مفید می باشد.
- گفتاردرمانی امکان فراهم کردن فضایی را برای فرد فراهم می‌آورد تا احساسات و تجربیاتش را به اشتراک بگذارد و از پشتیبانی و درک گفتاردرمان بهره‌مند شود.
- از آنجایی که هر فرد و شرایط دلیریوم ممکن است متفاوت باشد، گفتاردرمانی می‌تواند به صورت شخصی‌سازی شده باشد که با توجه به نیازهای افراد، ارائه شود. ترکیب گفتاردرمانی با دیگر روش‌های درمانی نیز می‌تواند به بهبود سریع‌تر و بهتر کمک کند.
بیشتر بخوانید : گفتاردرمانی
غذاهای مناسب برای بیماران دلیریوم
برای بیماران دچار دلیریوم، اهمیت تأمین تغذیه مناسب و متوازن بسیار بالاست. انتخاب غذاهایی که می‌توانند بهبود وضعیت بیماری را تسریع بخشند و در عین حال از عوارض جانبی ممکن که بر وضعیت ذهنی و فیزیکی تأثیر می‌گذارند، کاسته شود، مهم است.
- تأمین آب کافی برای جلوگیری از دهیدراسیون و حفظ وضعیت آب و الکترولیت‌ها در بدن بسیار مهم است.
- انتخاب منابع خوب پروتئین مانند گوشت، ماهی، مرغ، تخم مرغ، حبوبات و محصولات لبنی کم چرب می‌تواند در بهبود وضعیت بیمار کمک کند.
- مصرف میوه‌ها و سبزیجات غنی از آنتی اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها می‌تواند به بهبود سلامتی عمومی و ضدالتهابی بدن کمک کند.
- استفاده از چربی‌های سالم مثل روغن‌های نباتی نظیر روغن زیتون، آووکادو و همچنین مغزهای خوراکی مانند بادام و گردو می‌تواند مفید باشد.
- انتخاب کربوهیدرات سرشار از فیبر مانند ماکارونی‌ها و نان‌های کامل می‌تواند انرژی مورد نیاز بدن را فراهم کرده و به کنترل سطوح قند خون کمک کند.
- مصرف غذاها به طور آهسته و در وعده‌های کوچک ممکن است به افراد مبتلا به بیماری دلیریوم کمک کند تا عوارض مرتبط با گوارش را کمتر کنند.
- وضعیت بیماری هر فرد می‌تواند نیازهای تغذیه‌ای خاصی داشته باشد، بنابراین مشاوره با متخصص تغذیه یا پزشک معالج امری مهم است. این افراد می‌توانند به شما در انتخاب رژیم غذایی مناسب کمک کنند.
طول درمان بیماری دلیریوم چقدر است؟
مدت درمان بیماری دلیریوم بستگی به علت اصلی، شدت و وضعیت عمومی بیمار دارد. بیماری دلیریوم در برخی از موارد بهبود یافته و کاملاً درمان می‌شود، در حالی که در موارد دیگر ممکن است مدت زمان بیشتری برای بهبود نیاز باشد.
اگر دلیریوم ناشی از عوارض دارویی، عفونت‌ها یا مسائل پزشکی دیگر باشد و با درمان این عوامل اصلی، وضعیت بهبود یابد، ممکن است درمان دلیریوم نیز بهبود یابد. در این حالت، معمولاً مدت زمان درمان به میزان زمانی که برای درمان علت اصلی لازم است، وابسته است. اما در مواردی که دلیریوم ناشی از بیماری‌های مزمن مانند آلزایمر است، بهبود کامل ممکن نیست و مدت زمان درمان ممکن است برای مدت زمان باقی‌مانده از بیماری و مداومت در مدیریت علائم، طولانی‌تر باشد. همچنین، توجه به مراقبت‌های پرستاری، مصرف داروهای مقرر و ایجاد محیط آرام و حمایتی نیز می‌تواند در بهبود سریع‌تر و موثرتر دلیریوم کمک کننده باشد.
جمع بندی
بیماری دلیریوم یک وضعیت پریشانی ذهنی و تغییر وضعیت آگاهی است. عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز دلیریوم از جمله عفونت‌ها، عوارض دارویی، تغییرات شیمیایی در بدن و مشکلات سایر سیستم‌های بدن شوند.
علائم دلیریوم می‌تواند شامل تاری دید، توهم‌ها، تغییرات در شخصیت و ناتوانی در تمرکز و توجه باشد. تشخیص این وضعیت بر اساس ارزیابی علائم، تاریخچه پزشکی و آزمون‌های تکمیلی انجام می‌شود. دلیریوم با آلزایمر متفاوت است و تشخیص و درمان این دو بیماری یکی نیست.
درمان دلیریوم بستگی به علت اصلی آن دارد. بهبودی معمولاً نیازمند تشخیص و درمان سریع عامل اصلی بیماری و مدیریت علائم است. گفتاردرمانی نیز می‌تواند در بهبود دلیریوم از طریق تسهیل ارتباط، کاهش استرس، تمرینات شناختی و ارائه حمایت و درک به فرد مبتلا نقش داشته باشد.
با توجه به جدیت و اثرات جانبی ممکن، تشخیص و درمان سریع و موثر دلیریوم از اهمیت بالایی برخوردار است تا از عوارض جدیتر جلوگیری شود و به فرد کمک شود تا بهبودی بهتری را تجربه کند.
سوالات متداول در مورد بیماری دلیریوم
آیا دلیریوم قابل درمان است؟
بله، با تشخیص و درمان به موقع علت اصلی دلیریوم، بسیاری از موارد قابل درمان هستند و افراد ممکن است بهبود یابند.
آیا بیماری دلیریوم عوارض جدی دارد؟
دلیریوم ممکن است به عنوان نشانهای از مشکلات جدی در بدن باشد و اگر بهطور صحیح درمان نشود، به عوارض جدیتر منجر می شود.
چگونه از بروز دلیریوم در افراد مسن پیشگیری شود؟
پیشگیری از بروز دلیریوم در افراد مسن شامل مراقبت دقیق پزشکی، کنترل استفاده از داروها، حفظ سلامت عمومی و ایجاد محیطی آرام و محافظت‌کننده می‌شود.
آیا دلیریوم می‌تواند مجدداً بروز کند؟
بله، در برخی موارد، دلیریوم ممکن است مجدداً بروز کند، به خصوص اگر عوامل مشخصی مانند عفونت‌ها یا مصرف داروهای خاص تجدید شوند.
