مغز انسان به عنوان مرکز فرماندهی بدن، کنترل همه اعمال و عملکردهای ذهنی و جسمی ما را بر عهده دارد. این نهاد بسیار پیچیده است و شناخت آن نیازمند مطالعه و تحقیق عمیق در زمینه علوم اعصاب و روانشناسی است. در این مقاله می خواهیم پیش درآمدی درباره خونریزی مغزی و علل و علائم آن داشته باشیم و سپس در مورد موضوع اصلی که خونریزی مغزی ساب دورال است صحبت کنیم.
همچنین در مورد شیوه های تشخیصی، درمانی، عوارض و نقش گفتار درمان در بهبود این عارضه خواهیم پرداخت. تفاوت خونریزی مغزی و سکته مغزی نیز بسیار سوال برانگیز می باشد که در این مقاله از آن غافل نمی شویم.
واقعیت این است که دنیای مغز انسان بسیار پیچیده است و امکان توصیف کامل آن در چند جمله معمولی وجود ندارد. مغز انسان به عنوان یک نهاد یگانه، کنترل بسیاری از عملکردهای بدنی و ذهنی ما را بر عهده دارد.
هر گونه اختلال در عملکرد این نهاد می‌تواند عواقب جدی داشته باشد و زندگی انسان را تهدید کند. از این رو، شناخت عمیق در مورد مغز و عملکرد آن بدون داشتن دانش ممکن نیست.
خونریزی مغزی علل و علائم آن
خونریزی مغزی یک وضعیت پزشکی جدی است که در آن خون به داخل مغز وارد شده کرده و باعث فشار و تضخم در داخل جمجمه می‌شود. این وضعیت ممکن است به علت شکستگی یا ترک عروق خونی در مغز یا منطقه‌های دیگری از سیستم عصبی مرکزی رخ دهد.
خونریزی مغزی می‌تواند از عوامل مختلفی ناشی شود و در برخی موارد ممکن است دارای علل متعددی باشد. برخی از علل خونریزی مغزی عبارتند از:
- ضربه یا آسیب مغزی(ضربه به سر یا آسیب مغزی ناشی از تصادفات خودرو، سقوط یا ورزش‌های خطرناک)
- شکستگی عروق( شکستگی عروق خونی در داخل مغز یا حول مغز)
- فشار خون بالا
- مصرف برخی داروها
- عوامل متورم (مثل ترشح آنزیم ها یا عوامل اختلالی در خون)
- عفونت‌ها
- تومورها (سرطان‌ها)
- بیماری‌های وراثتی
علایم خونریزی مغزی ممکن است متنوع باشند و بسته به محل و میزان خونریزی متغیر هستند. برخی از علایم شایع خونریزی مغزی عبارتند از:
- سردرد شدید
- تاری دید(دوبینی)
- کاهش هوشیاری
- استفراغ
- ضعف عضلات یا فلج
- علائم عصبی(درد زیاد و فشار در مناطق مختلف سر، مشکل در تکلم، عدم توانایی در حرکت یا کنترل اندام‌ها و آسیب به توانایی شناختی)
- تشنج
- تغییرات در ضربان قلب و فشار خون
دکترای تخصصی(PhD)گفتاردرمانی|مدرس دانشگاه|متخصص اختلال بلع 13سال تجربه
برای رزرو وقت همین الان نوبت بگیر
دریافت نوبت آنلاین با یک کلیک!
خونریزی مغزی ساب دورال
خونریزی مغزی ساب دورال (Subdural Hemorrhage) یک وضعیت پزشکی جدی است که در آن خون به فضای زیر دورال (پرده مغزی خارجی) ریخته می‌شود. این وضعیت ممکن است ناشی از شکستگی عروق خونی در فضای زیر دورال یا آسیب به عروق خونی در این منطقه باشد. خونریزی مغزی ساب دورال می‌تواند حاد یا مزمن باشد و به شدت بر عملکرد مغزی بیمار تاثیر بگذارد.
خونریزی مغزی ساب دورال می‌تواند به علائمی مانند سردرد شدید، تهوع و استفراغ، عوارض عصبی از جمله فلج، تاری دید و کاهش هوشیاری منجر شود. این نوع خونریزی مغزی ممکن است ناشی از عواملی مثل ضربه به سر، فشار طولی مغزی در اثر تصادف، ضربه به عروق خونی در این منطقه یا بیماری‌هایی مانند آنوریسم باشد.
البته خونریزی مغزی می‌تواند در انواع مختلفی رخ دهد که خونریزی مغزی ساب دورال یکی از آنها است و در ادامه به دیگر انواع خونریزی مغزی خواهیم پرداخت.
انواع خونریزی مغزی
همانطور که گفته شد خونریزی مغزی به صورت های مختلف رخ می دهد و خونریزی مغزی ساب دورال یکی از انواع خونریزی مغزی می باشد. در ادامه به طور اجمالی در مورد انواع خونریزی مغزی صحبت خواهیم کرد:
خونریزی داخل مغزی (Intracerebral Hemorrhage):
در این نوع خونریزی، عروق خونی در داخل مغز شکسته یا ترک می‌خورند و خون به داخل مغز نفوذ می‌کند. این نوع خونریزی معمولاً ناشی از فشار خون بالا یا شکستگی عروق است.
خونریزی زیرقلبی (Subarachnoid Hemorrhage):
در این نوع خونریزی، خون به داخل فضای زیرقلبی (بین مغز و پوسته مغزی) نشت می‌کند. این نوع خونریزی معمولاً به علت شکستگی آنوریسم (تورم عروقی) در عروق مغزی رخ می‌دهد و موجب کاهش هوشیاری می گردد.
خونریزی داخل مغزی فولی (Epidural Hemorrhage):
این نوع خونریزی ناشی از نشت خون به داخل فضای زیرپوششی قاعده‌ای است (بین کلچه مغزی و استخوان کلچه) و معمولاً به علت شکستگی عروقی در این منطقه نشأت می‌گیرد.
تفاوت خونریزی مغزی با سکته مغزی
خونریزی مغزی و سکته مغزی دو وضعیت مختلف در مغز هستند و از لحاظ علائم، علل و عوارض متفاوت هستند. در ادامه، تفاوت‌های اصلی بین این دو وضعیت را برای شما شرح می‌دهیم:
در خونریزی مغزی، عروق خونی در مغز شکسته یا ترک می‌خورند و خون به داخل انسجام مغزی نفوذ می‌کند. این ممکن است به علت فشار خون بالا یا شکستگی عروق باشد. در صورتی که در سکته مغزی، عروق خونی به مغز خون نمی‌رسانند (به علت لخته‌ای در عروق یا تنگی عروق) و تامین خون به مناطق مغزی کاهش پیدا می کند.
سردرد شدید، تاری دید، کاهش هوشیاری، استفراغ، ضعف عضلات و تشنج ممکن است از جمله علائم خونریزی مغزی باشند. حال آنکه علائم سکته مغزی ممکن است شامل از دست دادن توانایی در تکلم، فلج قسمتی از بدن، تاری دید، سرگیجه و مشکل در عملکرد کلیه باشد.
در خونریزی مغزی درمان بستگی به نوع و شدت خونریزی دارد، اما معمولاً شامل کاهش فشار مغزی، جراحی تخلیه خون (در برخی موارد) و مداخلات پزشکی دیگر می‌شود. همچنین درمان سکته مغزی به نوع سکته و زمان آغاز علائم بستگی دارد. اگر در زمان مناسب و زود تشخیص داده شود، می‌توان با استفاده از داروها یا روش‌های دیگر (مانند جراحی برای حذف لخته) این مشکل را برطرف کرد.
چگونگی تشخیص خونریزی مغزی ساب دورال
این نوع خونریزی در فضای زیر دورال (پرده مغزی خارجی) رخ می‌دهد و نیازمند تشخیص دقیق توسط متخصص می باشد. چگونگی تشخیص خونریزی مغزی ساب دورال اینگونه است که:
متخصص ابتدا باید از بیمار تاریخچه بالینی کاملی را جمع‌آوری کند. این شامل علائم، مدت زمان و شدت آنها و عوامل ممکنی که موجب خونریزی مغزی شده اند، می‌شود. همانطور که گفته شد علائم خونریزی مغزی ساب دورال ممکن است شامل سردرد، تهوع و استفراغ، کاهش هوشیاری، علائم عصبی مانند فلج یا تغییرات در وضعیت حالت عمومی باشد. متخصص باید این علائم را ارزیابی کند .برای تشخیص دقیق خونریزی مغزی، تصویربرداری مغزی مانند CT Scan یا MRI (مغناطیسی تصویربرداری هسته‌ای) انجام می‌شود. این تصاویر به او کمک می‌کنند تا موقعیت و میزان خونریزی را تشخیص دهد.
همچنین در برخی موارد، آزمایش‌های خونی ممکن است انجام شود تا سطح هموگلوبین و سایر پارامترهای خونی ارزیابی شوند و افت سطح هموگلوبین مشخص گردد.
درمان خونریزی مغزی ساب دورال
درمان خونریزی مغزی ساب دورال (Subdural Hemorrhage)به شدت و میزان خونریزی، علائم بیمار و میزان تهدید به عملکرد مغزی بیمار بستگی دارد است. درمان ممکن است شامل مراقبت‌های پزشکی تا جراحی برای تخلیه خون از زیر دورال باشد. در ادامه، روش‌های مختلف درمان خونریزی مغزی ساب دورال را بررسی می‌کنیم:
مراقبت‌های نگهدارنده (مانیتورینگ):
اگر خونریزی مغزی ساب دورال به شدت خطرناک نباشد و علائم بیمار به طور قابل قبولی کنترل شوند، ممکن است متخصص تصمیم بگیرد بیمار را تحت نظر داشته باشد و تغییرات حالت عمومی و شدت علائم را مراقبت کند.
داروها:
در مواردی که خونریزی مغزی به میزان کمتری رخ داده باشد یا خونریزی مغزی دارای علائم سبکی باشد، ممکن است از داروها برای کنترل علائم نظیر: درد، تهوع یا التهاب استفاده شود.
جراحی تخلیه خون:
در موارد شدید خونریزی مغزی ساب دورال که تهدید به عملکرد مغزی بیمار می‌کند، جراحی برای تخلیه خون از زیر دورال (ساب دورال) ممکن است ضروری باشد. این جراحی به نام “کرانیوتومی” انجام می‌شود و در آن، جراح به زیر دورال دسترسی پیدا کرده و خون را تخلیه می‌کند.
مراقبت‌های پساجراحی:
بعد از جراحی تخلیه خون، بیمار نیاز به مراقبت‌های پساجراحی دارد. این شامل تصاویربرداری مکرر مغزی، نظارت بر علائم بالینی، کنترل فشار مغزی و داروهای ضد التهابی و دردآور می‌شود.
تراپی فیزیکی و توانبخشی:
برای بهبود عملکرد جسمی و حرکتی بیمار پس از خروج از بیمارستان، تراپی فیزیکی و توانبخشی ممکن است توصیه شود. این تراپی‌ها به بیمار کمک می‌کنند تا قدرت عضلات و حرکت‌های مختلف را بهبود دهند.
عوارض ناشی از خونریزی مغزی ساب دورال
خونریزی مغزی ساب دورال (Subdural Hemorrhage) یک وضعیت جدی است و می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی بیمار داشته باشد. این عوارض ممکن است حاد یا مزمن باشند و در طولانی‌مدت رخ دهند.
- خونریزی مغزی منجر به افزایش فشار درون مغز می‌شود که ممکن است به تهدید برای عملکرد مغزی بیمار منجر شود. این مشکل می‌تواند به تهدیدی برای عملکرد قلب و تنفس نیز تبدیل شود.
- خونریزی مغزی ممکن است عصب‌های مغزی را تحت فشار قرار دهد و منجر به فلج یا ضعف حرکتی در یک یا چند ناحیه از بدن شود.
- خونریزی مغزی ممکن است به اختلالات حافظه، تمرکز و تفکر منطقی منجر شود.
- ممکن است دچار مشکلات در تکلم، فهم زبان یا افتراق کلمات باشند.
- خونریزی مغزی موجب تغییرات روانی و عاطفی بیمار (از جمله افزایش تنش، اضطراب و افسردگی) می شود.
- در موارد شدید، افزایش فشار مغزی می‌تواند منجر به کاهش عرضی اکسیژن در مغز (آنفالاکسی) شود که می‌تواند به آسیب مغزی دائمی و ناتوانی‌های جدی منجر شود.
بیشتر بخوانید: گفتاردرمانی
نقش گفتار درمان در خونریزی مغزی
گفتار درمان (Speech Therapy) نقش مهمی در مراقبت و بهبود افرادی با خونریزی مغزی دارد، به ویژه زمانی که عوارضی از نظر تکلم و زبان پس از خونریزی مغزی ساب دورال ایجاد شده باشد. در خصوص خونریزی مغزی ساب دورال ، نقش گفتار درمان به شرح زیر است:
بعد از یک خونریزی مغزی، فرد ممکن است مشکلاتی در تکلم، از جمله مشکل در تلفظ کلمات، قطع و وصل کردن صحیح کلمات یا تولید جملات مناسب داشته باشد. گفتار درمان با تمرین‌ها و تکنیک‌های خاص به فرد کمک می‌کند تا توانایی تکلم بیمار بهبود یابد.
برخی افراد پس از خونریزی مغزی ساب دورال ممکن است دچار مشکلات در درک زبانی شوند. گفتار درمان با روش های مختلفی مانند تمرین‌های شنیداری، تحلیل متون و تمرین‌های درک زبانی به افراد کمک می‌کنند تا توانایی درک مطالب و ارتباط با دیگران را بهبود بخشند.
گفتار درمان نه تنها به بهبود تکلم و درک زبانی فرد کمک می‌کند بلکه ارتباطات اجتماعی فرد را نیز تسهیل می‌کند. این شامل تمرین‌های مکالمه، تعاملات اجتماعی و تقویت مهارت‌های گفتاری در مواجهه با موقعیت‌های روزمره می‌شود.
همچنین گفتار درمان به همراه پزشکان و سایر متخصص‌ها به تعیین اهداف درمانی برای هر بیمار می‌پردازند و بر اساس شدت مشکلات، طرح درمان مناسب را ارائه می‌دهند.
لازم است بدانید که خانواده بیمار نیز در فرآیند توانمندسازی بیمار توسط گفتار درمان تربیت و آموزش می‌بینند تا بتوانند بهترین مراقبت‌ها را در خانه ارائه دهند و فرد را در بهبودی حمایت کنند.
جمع بندی
خونریزی مغزی ساب دورال یک وضعیت جدی است که نیاز به تشخیص و درمان فوری دارد. علل خونریزی مغزی ممکن است متنوع باشد و شامل: ضربه، آنوریسم، نارسایی عروقی یا عوامل دیگر باشند. انواع مختلفی از خونریزی مغزی وجود دارد که بر اساس محل و موقعیت آسیب مغزی متمایز می‌شوند.
علائم خونریزی مغزی ساب دورال می‌تواند شامل سردرد شدید، تهوع و استفراغ، کاهش هوشیاری، فلج و تاری دید باشد. تشخیص و درمان خونریزی مغزی نیاز به تصویربرداری مغزی، مشاوره پزشکی، و در بعضی موارد جراحی دارد.
عوارض خونریزی مغزی ساب دورال می‌تواند شامل فشار مغزی افزایشی، فلج، اختلالات حافظه و تفکر، اختلالات زبان و تکلم و تغییرات عاطفی و روانی باشد. گفتار درمان نقش مهمی در بهبود توانایی تکلم و زبان، درک زبانی و ارتباطات اجتماعی افراد با خونریزی مغزی ساب دورال دارد.
در صورتی که فکر می‌کنید خود یا کسی دیگر از خونریزی مغزی ساب دورال رنج می‌برد، باید فوراً به پزشک مراجعه کرده و درمان مناسب را آغاز کنید. ایمنی و سلامتی همیشه در اولویت بالاتری است.
سوالات متداول
آیا خونریزی مغزی ساب دورال قابل پیشگیری است؟
برخی از خونریزی‌های مغزی ناشی از عوامل مانند آنوریسم قابل پیشگیری نیستند، اما در مواردی مانند ضربه به سر، ایمنی و پیشگیری از آسیب به سر می‌تواند موثر باشد.
آیا بعد از خونریزی مغزی امکان بهبود وجود دارد؟
بهبود پس از خونریزی مغزی ساب دورال امکان‌پذیر است، اما زمان و میزان بهبود به شدت وابسته به عواملی مانند نوع خونریزی، مکان آسیب و مراقبت‌های دریافتی است.
آیا گفتار درمان در خونریزی مغزی مفید است؟
بله، گفتار درمان نقش مهمی در بهبود توانایی تکلم، درک زبانی و ارتباطات اجتماعی افراد با خونریزی مغزی ایفا می‌کند.
