بیماری شبه پارکینسون یا پارکینسونیسم شبه یک سندرم عصبی است که به نظر می‌رسد شبیه به بیماری پارکینسون باشد، اما اصلاح پذیری در واکنش به داروهای معین دارد. این بیماری به علائمی مانند: لرزش، سفتی عضلات، مشکلات حرکتی و سلامت عامه بیماری پارکینسون شباهت دارد. اما در مقابل بیماری پارکینسون که به داروهای خاصی که عمدتاً دوپامین را افزایش می‌دهند واکنش مثبت نشان می‌دهد، بیماری شبه پارکینسون به این داروها واکنش ناپایدار و ممکن است با افزایش علائم پاسخ دهد. اصلی‌ترین نکته این است که علائم بیماری شبه پارکینسون با قطع داروها قابل بازگشت هستند و معمولاً بهبود سریعی در افراد مبتلا به این بیماری مشاهده می‌شود.
تشخیص صحیح و درمان مبتنی بر نیازهای هر بیمار بسیار مهم است تا به بهبودی علائم کمک کند. در این مقاله به تعریف کاملی از بیماری شبه پارلکینسون می پردازیم و همچنین در مورد علایم و علل بیماری صحبت خواهیم کرد و از بازگو کردن روش های درمانی این اختلال غافل نخواهیم شد. در کنار مباحث گفته شده به تفاوت شبه پارکینسون و پارکینسون نیز پرداخته و در مورد نقش گفتاردرمانی در این اختلال می پردازیم.
بیماری شبه پارکینسون
شبه پارکینسونیسم یا پارکینسونیسم شبه وضعیتی است که به علائم و ظاهر بیماری پارکینسون شباهت دارد و به علت واکنش به داروهای خاصی ایجاد می‌شود. علائم اصلی این وضعیت شامل کند شدن حرکات، سفتی عضلات و مشکلات در راه رفتن می‌شوند.
بیماری شبه پارکینسونیسم در عمده موارد قابل برگشت است و با قطع داروهایی که باعث واکنش می‌شوند، می‌توان آن را درمان کرد. تشخیص درست بین شبه پارکینسونیسم و بیماری پارکینسون بسیار مهم است تا بتوان به درمان مناسب واکنش نشان داد و برای بهبودی علائم کمک کرد. توجه به تفاوت‌ها و نکاتی که برای تشخیص صحیح این دو وضعیت لازم است، امری مهم و بسیار حیاتی است.
علائم بیماری شبه پارکینسون
علائم شبه پارکینسون می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- تغییرات در عملکرد شناختی(حافظه، تمرکز، تفکر و …)
- اختلال تعادل در زمان راه رفتن
- سفتی عضلات
- کندی حرکات بیمار
- لرزش در عضلات بیمار زمانی که آرام و بی‌حرکت است
علائمی که در بیماری پارکینسون شناخته می‌شوند اما در شبه پارکینسون بسیار کمتر دیده می‌شوند عبارتند از:
- خستگی مفرط
- مشکلات در مثانه و روده
- خواب آلودگی بیش از حد
- مشکلات جدی در تمرکز و توجه
علل بروز شبه پارکینسون
همانطور که گفته شد بیماری شبه پارکینسون ناشی از مصرف داروهایی است که سبب اختلال در تولید و مصرف دوپامین توسط مغز می‌شوند. این داروها عبارتند از:
- داروهای ضدروان پریشی
- سرگیجه
- افسردگی
- کنترل کننده کانال کلسیم
- داروهای درمان استفراغ
- داروهای صرع
علاوه بر این دسته از داروها، برخی داروهای دیگر نیز ممکن است شبه پارکینسون را ایجاد کنند که به دلیل اثرات جانبی یا تداخل با سیستم عصبی مرکزی باشد. به عنوان مثال، برخی داروها برای درمان بیماری‌های قلبی، آنتی‌هیستامین‌ها (مورد استفاده در آلرژی)، داروهای ضد عفونی و دیگر دسته‌های دارویی نیز ممکن است این نوع عوارض جانبی را داشته باشند.
تشخیص بیماری شبه پارکینسون
برای تشخیص بیماری شبه پارکینسون، پزشکان معمولاً اقدامات متفاوتی انجام می دهند که در ادامه این اقدامات را شرح می دهیم:
ابتدا یک معاینه فیزیکی انجام می‌شود تا علائم مشخصه اختلال شبه پارکینسون را ارزیابی گردد. این معاینه ممکن است شامل بررسی حرکات بدن، تعادل و عملکرد عضلات باشد.
متخصص، سابقه پزشکی بیمار را جمع‌آوری می‌کند تا اطلاعاتی درباره مصرف داروها، بیماری‌های قبلی و علائمی که تا کنون دیده شده است، به دست آورد.
معاینه عصبی برای بررسی عملکرد عصبی بیمار می باشد که انجام می شود. این شامل بررسی علائمی مانند لرزش و سفتی عضلات است.
برخی آزمایشات خونی می‌توانند به عنوان بخشی از مراحل تشخیص بیماری شبه پارکینسون مفید باشند. این آزمایشات معمولاً برای ارزیابی مشکلات کبدی، تیروئیدی یا هورمونی انجام می‌شوند.
در برخی موارد، انجام آزمایشات تصویربرداری مانند ام آر آی (MRI) و سی تی اسکن (CT scan) برای بررسی مغز و اطراف آن برای حضور عفونت‌ها، تومورها یا آسیب‌های دیگر مفید است.
تست Dat-SPECT یکی از آزمایشات تخصصی است که برای تشخیص بیماری‌های مرتبط با دوپامین، از جمله اختلال شبه پارکینسون، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این تست میزان دوپامین در مغز بیمار را می سنجد.
درمان بیماری شبه پارکینسون
درمان اختلال شبه پارکینسون معمولاً متمرکز بر کاهش علائم و کنترل عوارض جانبی از داروهایی است که به اشتباه این بیماری را ایجاد می‌کنند. اصلی‌ترین رویکرد درمانی برای افراد مبتلا به شبه پارکینسون عبارتند از:
اگر بیمار به داروهایی از جمله داروهای ضد روان پریشی، سرگیجه، ضد افسردگی و دیگر داروهایی که اثرات جانبی مشابه با بیماری پارکینسون دارند واکنش نشان دهد، ابتدا این داروها کاهش داده می‌شوند یا تغییر می‌یابند.
افراد مبتلا به شبه پارکینسون ممکن است نیاز به درمان حمایتی داشته باشند. این شامل فیزیوتراپی، گفتاردرمانی و … می شود.
به دلیل آسیب‌پذیری بالای بیماران شبه پارکینسون به عفونت‌های تنفسی و دیگر عفونت‌ها، پیشگیری از عفونت‌ها و درمان آنها از اهمیت بسیاری برخوردار است.
بیماران نیاز به پیگیری دقیق توسط متخصص دارند تا به تغییرات و بهبود علائم آنها پاسخ داده شود. پزشک ممکن است درمان را تنظیم کرده و تغییرات لازم را در داروها اعمال کند.
نقش گفتاردرمانی در درمان شبه پارکینسون
گفتاردرمانی (تراپی گفتاری) نقش مهمی در درمان شبه پارکینسون و مدیریت عوارض این بیماری ایفا می‌کند. این نوع درمان به تعامل با بیمار و بهبود کیفیت زندگی او کمک می‌کند. در زیر، نقش گفتار درمانی در درمان شبه پارکینسون را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
بیماران شبه پارکینسون ممکن است در تلفظ، آوایی و روان‌شناسی گفتار مشکل داشته باشند. گفتاردرمانی به آنها کمک می‌کند تا مهارت‌های گفتاری خود را بهبود بخشند و از افتراق‌پذیری و تبادل اطلاعات بهتری برخوردار گردند.
بیماران شبه پارکینسون ممکن است در برقراری ارتباطات انسانی مشکل داشته باشند. گفتاردرمانی به آنها کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی خود را ارتقاء دهند و از ابزارها و تکنیک‌های ارتباطی بهتری استفاده کنند.
برخی از بیماران شبه پارکینسون ممکن است عوارض گفتاری نظیر لرزش صدا یا را تجربه کنند. گفتار درمانی به آنها کمک می‌کند تا این عوارض را مدیریت کرده و با تکنیک‌های خاص بهبود بخشند.
این بیماران ممکن است به دلیل مشکلات گفتاری و صدا دچار کاهش اعتماد به نفس شوند. گفتاردرمان به آنها کمک می‌کند تا اعتماد به نفس خود را بازیابند و با خودآگاهی بهتری ارتباط برقرار کنند.
بیماران شبه پارکینسون ممکن است مشکلاتی در تعامل اجتماعی داشته باشند. گفتاردرمانی به آنها کمک می‌کند تا توانایی درک و واکنش به اشارات اجتماعی و زبان بدنی دیگران را بهبود بخشند.
تفاوت میان بیماری پارکینسون با بیماری شبه پارکینسون چیست؟
تفاوت اصلی میان بیماری پارکینسون و پارکینسونیسم شبه در علت ظاهر شدن علائم و نیز نحوه درمان آنها است:
بیماری پارکینسون ناشی از خرابی و تلف سلول‌های عصبی در مغز می‌باشد، که باعث کاهش تولید دوپامین می‌شود.علائم بیماری پارکینسون شامل لرزش، سفتی عضلات، کندی حرکات و مشکلات تعادل می‌شود.درمان بیماری پارکینسون عمدتاً از طریق داروها برای افزایش میزان دوپامین و ترکیبات دیگر در مغز، جراحی عمقی مغزی، و تراپی فیزیکی صورت می‌گیرد.
حال آنکه پارکینسونیسم شبه ناشی از مصرف داروهایی است که به ناچار باعث مسدود شدن یا کاهش عملکرد گیرنده‌های دوپامین در مغز می‌شوند. علائم بیماری شبه پارکینسون شامل لرزش، سفتی عضلات، کندی حرکات و مشکلات تعادل می‌باشد و با علائم بیماری پارکینسون تقریباً مشابه هستند. درمان بیماری شبه پارکینسون عمدتاً از طریق قطع یا تغییر داروهای مسدود‌کننده گیرنده‌های دوپامین صورت می‌گیرد. در بسیاری از موارد، با قطع داروهای مسبب می‌توان بهبود تدریجی علائم را مشاهده کرد.
در کل، تفاوت اصلی میان این دو بیماری در میزان از بین رفتن سلول‌های عصبی مغز و علت ظاهر شدن علائم آنها است. بیماری پارکینسون به خرابی عصبی در مغز برمی‌گردد، در حالی که بیماری شبه پارکینسون ناشی از تاثیر داروها بر مکانیسم‌های عصبی در مغز است.
طول عمر بیماران مبتلا به شبه پارکینسون
مدت عمر بیماران مبتلا به بیماری شبه پارکینسون (پارکینسونیسم شبه) ممکن است متغیر باشد و به عوامل متعددی بستگی داشته باشد. این عوامل شامل میزان شدت علائم، پاسخ به درمان، وضعیت عمومی سلامتی بیمار و اقداماتی که بیمار انجام می‌دهد، می‌شوند. برخی از اقداماتی که ممکن است بیماران با بیماری شبه پارکینسون انجام دهند شامل مصرف دقیق داروها، مشاوره توسط متخصصین و تغییرات در سبک زندگی مثل تغذیه مناسب و ورزش منظم می‌باشد.
مهمترین نکته این است که درمان به موقع و مدیریت علائم در پیش‌بینی مدت عمر بیمار بسیار مهم است. بیمارانی که به موقع درمان می‌شوند و به دقت داروها را مصرف می‌کنند، ممکن است مدت عمر طبیعی را داشته باشند و کیفیت زندگی بهتری داشته باشند. همچنین، پیشگیری از عفونت‌ها و مشکلات جانبی دیگر نیز می‌تواند کمک کننده باشد.
به هر حال، مدت عمر دقیق بیماران با بیماری شبه پارکینسون بسیار متغیر است و نمی‌توان پاسخ دقیق در این مورد ارائه داد. همیشه بهترین راهکار این است که با متخصص مشورت کنید و درمانی متناسب با وضعیت خود را دنبال کنید.
رژیم غذایی مناسب برای بیماران شبه پارکینسون
رژیم غذایی مناسب برای بیماران شبه پارکینسون باید شامل عناصر مختلفی باشد که به بهبود علائم و کیفیت زندگی کمک کند. در اینجا چند نکته در مورد رژیم غذایی مناسب برای بیماران شبه پارکینسون آورده شده است:
- مواد غذایی غنی از آهن که شامل: گوشت قرمز، مرغ، ماهی، لوبیا، نخود و غلات کامل می شود.
- مواد غذایی دارای آنتی‌اکسیدان که میوه‌ها و سبزیجات مانند: توت فرنگی، توت سیاه، سبزی‌های تازه، و سیب‌زمینی را شامل می شود.
- مواد غذایی با فیبر که به مشکلات گوارشی کمک می کند. می‌توانید از: میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و تخم ها استفاده کنید.
- مواد غذایی حاوی پروتئین شامل: مرغ، ماهی، گوشت قرمز نه چرب، تخم‌مرغ، لوبیا، نخود و مغزهای خوراکی می‌باشند.
برخی از بیماران ممکن است حساسیت به کافئین داشته باشند و مصرف زیاد آن می‌تواند علائم را تشدید کند. برای این افراد، کاهش مصرف محصولات حاوی کافئین مانند قهوه، چای و نوشیدنی‌های انرژی‌زا مفید باشد.
در برخی موارد، ممکن است متخصص توصیه به مصرف مکمل‌های مغذی مانند ویتامین‌ها و معدنی‌ها کند. این توصیه‌ها باید با توجه به نیازهای شخصی و توصیه او انجام شود.
نتیجه گیری
بیماری شبه پارکینسون یک واکنش دارویی به مصرف داروهایی است که علائم و نشانه‌هایی شبیه به بیماری پارکینسون را ایجاد می‌کنند. این بیماری معمولاً با قطع یا تغییر داروهای مسبب قابل درمان است. علائم آن شامل: لرزش، سفتی عضلات، کندی حرکات و مشکلات تعادل می‌شوند. درمان شبه پارکینسون عمدتاً با توقف داروهای مسدود‌کننده گیرنده‌های دوپامین و در برخی موارد، با درمان عفونت‌های مرتبط انجام می‌شود.
تشخیص دقیق و مدیریت درست این بیماری توسط یک متخصص بسیار حیاتی است. همچنین، گفتار درمانی و تراپی‌های حمایتی می‌توانند نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا به شبه پارکینسون ایفا کنند. رژیم غذایی کامل و مقوی در بهبودی بیمار تاثیر بسزایی دارد و همچنین در کنار آن ورزش کردن و رعایت دستورات متخصص در الویت قرار دارد به عنوان یک نکته مهم، هرگز نباید بیمار بدون اطلاع متخصص داروها را تغییر یا قطع کند. همیشه با درمانگر مشورت کنید و دستورات و توصیه‌های او را رعایت کنید.
سوالات متداول در مورد بیماری شبه پارکینسون
بیماری شبه پارکینسون یک موضوع پیچیده است و ممکن است افراد سوالات متفاوتی در مورد آن داشته باشند. در ادامه به سوالات متداولی که معمولاً درباره بیماری شبه پارکینسون مطرح می‌شوند می پردازیم:
آیا بیماری شبه پارکینسون می‌تواند تبدیل به بیماری پارکینسون شود؟
در برخی موارد، علائم بیماری شبه پارکینسون ممکن است با تغییر درمان یا عوامل دیگر تشدید شوند و به بیماری پارکینسون تبدیل شوند. اما این اتفاق بسیار نادر است.
آیا تغییرات در سبک زندگی می‌توانند در مدیریت اختلال شبه پارکینسون موثر باشند؟
تغییرات در سبک زندگی مانند تغذیه مناسب، ورزش منظم، مدیریت استرس و ایجاد شرایط محیطی مناسب می‌توانند در مدیریت بهتر علائم بیماری شبه پارکینسون مفید باشند.
