علائم خطرناک ضربه مغزی چیست؟ آیا درمان ضربه مغزی ممکن است؟

ضربه مغزی از جمله مواردی است که ممکن است عواقب جدی برای سلامتی افراد داشته باشد. نشانه‌ ها و علائم خطرناک ضربه مغزی می‌تواند متنوع باشد و اگرچه بعضی از این علائم اولیه ممکن است به نظر بی‌اهمیت بیایند، اما نادیده گرفتن آن‌ها می‌تواند خطرات جدی را به همراه داشته باشد. در این مقاله ما سعی کردیم علائم خطرناک ضربه مغزی را به شما معرفی کنیم و نشان دهیم آیا درمان ضربه مغزی ممکن است؟ همچنین به این موضوع نیز خواهیم پرداخت که گفتاردرمانی می تواند به بهبود وضعیت بیماران دچار ضربه مغزی کمک کند.

ضربه مغزی

آسیب ضربه‌ای مغز (TBI) یک نوع آسیب مغزی است که به دنبال وقوع یک صدمه ناگهانی در مغز ایجاد می‌شود. این آسیب ممکن است در اثر برخورد سر به شدت با یک جسم یا ورود یک شیء به جمجمه و تأثیر بر بافت مغزی به وجود آید. نشانه‌های آسیب ضربه مغزی متفاوتی است که وابسته به شدت آسیب مغز، می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. فرد ممکن است در آسیب ضربه مغزی خفیف، هوشیار باقی بماند یا به مدت کوتاهی هوشیاری خود را از دست دهد.

بیش از نیمی از موارد آسیب مغزی ناشی از تصادفات وقوع می‌یابد. این آسیب‌ها اغلب در نتیجه تکان‌های شدید، ضربه، یا صدمات دیگر به مغز ایجاد می‌شوند. هر سال، میلیون‌ها نفر به دلیل آسیب مغزی رنج می‌برند و بیش از نیمی از آن‌ها به حدی جدی هستند که نیاز به مراجعه به بیمارستان دارند. بدترین موارد ممکن است منجر به آسیب و یا حتی مرگ مغزی دائمی شوند، و نیمی از تمام آسیب‌های ضربه‌ای مغزی به دلیل تصادفات وسایل نقلیه رخ می‌دهد. افرادی که در مناطق جنگی خدمت می‌کنند نیز در برابر این نوع آسیب‌ها در معرض خطر هستند.

میزان شدت آسیب مغزی می‌تواند متفاوت باشد:

• آسیب ضربه‌ای خفیف مغز که، فرد بیهوش نمی‌شود یا حداکثر برای ۳۰ دقیقه بیهوشی را تجربه می‌کند.
• آسیب ضربه‌ای متوسط مغز که در این حالت، بیهوشی بیش از ۳۰ دقیقه طول می‌کشد.
• آسیب ضربه‌ای شدید مغز که در این مورد، بیهوشی بیش از ۲۴ ساعت طول می‌کشد.

علل ضربه مغزی

علل آسیب مغزی شامل موارد زیر می‌شوند:

• تصادفات رانندگی
• سقوط از ارتفاع
• ضربه‌های ورزشی
• تصادفات کاری
• ضربه‌های ناشی از خشونت فیزیکی یا حوادث جسمی
• صدمات نظامی در مناطق جنگی
• فعالیت‌های خطرناک مانند: کوهنوردی، بالا رفتن به ارتفاعات بالا، ورزش‌های رزمی، ورزش‌های موتوری و …
• بیماری‌های مغزی مانند سکته مغزی یا تومورهای مغزی

علائم خطرناک ضربه مغزی چیست؟

حال نوبت آن است بدانیم علائم خطرناک ضربه مغزی چیست؟ از علائم خطرناک ضربه مغزی می توان به این موارد اشاره نمود:

افت فشار خون یا تغییرات شدید در فشار خون

در واقع، افت فشار خون یا تغییرات شدید در فشار خون به عنوان یکی از علائم خطرناک ضربه مغزی شناخته نمی‌شود. علائم خطرناک ضربه مغزی معمولاً شامل مواردی مانند افتکار، از دست دادن هوشیاری، سردرد شدید و پرشدن یا خالی شدن شدید دید بصری، استفراغ یا تهوع بدون علت مشخص و تغییرات در رفتار، حافظه، یا شناخت می‌شوند.

افت فشار خون یا تغییرات شدید در فشار خون ممکن است ناشی از عوامل دیگری خارج از ضربه مغزی، مانند مشکلات قلبی یا سایر مشکلات پزشکی باشند. اگر فشار خون شما یا فردی دیگر بعد از ضربه مغزی کاهش یا افزایش یافته باشد، باید به عنوان یک نشانه از مشکلات دیگر در نظر گرفته شود و بهتر است به پزشک مراجعه کرد تا علت این تغییرات مورد ارزیابی قرار گیرد.

هر گونه تغییر در رفتار، حافظه

هر گونه تغییر در رفتار، حافظه یا شناخت می‌تواند از علائم خطرناک ضربه مغزی باشد. این تغییرات می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• تغییرات در رفتار روزمره مانند افزایش خشونت، تغییر در الگوی خواب و بیداری، ناراحتی و اضطراب زیاد، یا تغییرات در شخصیت می‌شود.
• ممکن است افراد پس از ضربه مغزی مشکلاتی در حافظه، از جمله فراموشی پیوسته یا مشکلات در به یاد آوردن اطلاعات داشته باشند.
• تغییرات در شناخت که شامل مشکلاتی مانند کاهش تمرکز، دشواری در تفکر، تغییرات در توانایی انجام کارهای روزمره، یا مشکلات در حل مسائل ساده می‌شود.

سردرد شدید و پرشدن یا خالی شدن شدید دید بصری

سردرد شدید و پرشدن یا خالی شدن شدید دید بصری نیز از علائم خطرناک ضربه مغزی محسوب می‌شوند. این علائم ممکن است نشانه‌های وجود فشار داخلی یا مشکلات در مغز باشند که نیاز به ارزیابی ویژه دارند.

سردرد شدید که باعث ناتوانی در تحمل و یا عدم پاسخ به درمان‌های رایج می‌شود ممکن است نشانه‌ای از وجود خطرات خطرناک در ضربه مغزی باشد. همچنین، پرشدن یا خالی شدن شدید دید بصری نیز ممکن است به عنوان نشانه‌ای از فشار داخلی در جمجمه یا مشکلات مغزی، مانند خونریزی داخلی، ظاهر شود.

استفراغ یا تهوع شدید بدون علت مشخص

استفراغ یا تهوع شدید بدون علت مشخص ممکن است یکی از علائم خطرناک ضربه مغزی باشد. این علایم معمولاً به عنوان نشانه‌های فشار داخلی در مغز یا خونریزی داخلی تلقی می‌شوند.

زمانی که مغز آسیب می‌بیند، ممکن است فشار درونی ایجاد شود که موجب تهوع یا استفراغ بدون دلیل آشکار می‌شود. این علائم می‌توانند ناشی از خونریزی داخلی یا افزایش فشار داخل جمجمه باشند که هر دو ممکن است جلوی جریان طبیعی مایعات در مغز را مسدود کنند.

افتکار یا از دست دادن هوشیاری

افتکار یا از دست دادن هوشیاری از علائم خطرناک ضربه مغزی هستند. وقتی ضربه‌ای به سر می‌خورد و هوشیاری خود را از دست می‌دهد، این نشانه‌ای از مشکلات جدی مغزی است. این ممکن است به معنای بی‌هوشی یا کاهش قابل توجه در وضعیت آگاهی و هوشیاری باشد که ممکن است چند دقیقه یا حتی ساعت‌ها طول بکشد.

افتکار نیز یک علامت خطرناک است که می‌تواند در زمان آسیب یا پس از آن ظاهر شود. شخص ممکن است گیج شده، تاریکی یا بی‌هوشی را تجربه کند که می‌تواند نشانه‌ای از آسیب جدی مغزی باشد.

دیگر علایم ضربه مغزی

ضربه مغزی می‌تواند علایم مختلفی داشته باشد که بسته به شدت آسیب و شخصیت هر فرد متفاوت است. علایم دیگر ضربه مغزی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• احساس گیجی یا ناتوانی در حفظ تعادل
• احساس خوابیدگی یا خستگی بیش از حد
• تغییر در حالت روحی شامل: افزایش عصبانیت، ناراحتی یا حتی افسردگی
• دشواری در خوابیدن یا خواب آشفته، همچنین بیدار شدن مکرر در شب
• اختلالات حسی یا درد شدید مانند حساسیت به نور یا صدا، یا درد شدید و ناگهانی

تشخیص ضربه مغزی

تشخیص ضربه مغزی معمولاً شامل اقدامات مختلفی است که توسط متخصصین مراقبت سلامتی انجام می‌شود:

• مطرح کردن سوالات مربوط به شرایط آسیب
• انجام ارزیابی برای تشخیص سطح هوشیاری و گیجی فرد
• انجام معاینه عصبی به منظور بررسی حافظه، تفکر، بینایی، شنوایی، لمس، تعادل، واکنش‌ها و دیگر عملکردهای مغزی
• در برخی موارد، بسته به نوع و شدت آسیب ضربه‌ای مغز و نشانه‌های آن، استفاده از تصویربرداری مغزی مانند توموگرافی کامپیوتری (CT) ممکن است ضروری باشد تا بفهمیم آیا خونریزی یا تورم در مغز وجود دارد یا خیر.

درمان ضربه مغزی ممکن است؟

پس از شناخت علائم خطرناک ضربه مغزی نوبت آن است که در مورد درمان ضربه مغزی هم اطلاعاتی داشته باشیم. درمان ضربه مغزی ممکن است و به طور کلی بسته به شدت و نوع آسیب، به شرایط خاص فرد وابسته است. درمان ضربه مغزی معمولاً شامل مراقبت‌های زیر می‌شود:

مراقبت اورژانسی

مراقبت اورژانسی درمانی است که در مواقع ضروری برای افرادی که دچار ضربه مغزی شده‌اند، انجام می‌شود. این نوع مراقبت برای مواقعی است که آسیب مغزی شدید و یا علائم خطرناکی وجود دارد. اهداف اصلی مراقبت اورژانسی درمانی شامل موارد زیر می‌شود:

• فوریت‌های حیاتی شامل اطمینان از اینکه شخص دارای اکسیژن و جریان خون کافی به مغز است، کنترل فشار خون و جلوگیری از هر گونه آسیب به سر و گردن است.
• افرادی که ضربه مغزی دارند ممکن است صدمات دیگری نیز داشته باشند که نیاز به مراقبت دارند. مثلاً درمان خونریزی در مغز یا دیگر آسیب‌های مربوطه.
• در برخی موارد ضربه مغزی ممکن است باعث افزایش فشار داخل جمجمه شود که می‌تواند آسیب به مغز ایجاد کند. مراقبت اورژانسی برای کنترل و کاهش این فشار انجام می‌شود.
• افرادی که به شدت آسیب دیده‌اند ممکن است نیاز به درمان‌های اورژانسی دیگری داشته باشند برای جلوگیری یا کاهش آسیب‌های ثانویه ناشی از آسیب مغزی.
• نظارت مداوم بر وضعیت فرد، سطوح آگاهی و واکنش‌ها برای اطمینان از پیشرفت مثبت یا جلوگیری از وقوع مشکلات جدید.

درمان بر اساس شدت آسیب است.

درمان آسیب‌های ضربه مغزی بسته به شدت آسیب و وضعیت فرد متفاوت است. درمان ضربه مغزی عموماً بر اساس شدت آسیب انجام می‌شود. آسیب‌های خفیف معمولاً نیاز به درمان خاصی جز استراحت و استفاده از داروهای ضد درد بدون نسخه برای کنترل سردردها ندارند. با این حال، فرد مبتلا به آسیب خفیف معمولاً باید زیر نظر نظم و تحت مراقبت‌های خانگی باشد و در صورت وجود علائم مداوم، بدتر شدن و یا علائم جدید، باید به پزشک مراجعه کند و ممکن است نیاز به مراجعات بعدی داشته باشد.

پزشک ممکن است زمان بازگشت به کار، مدرسه یا فعالیت‌های روزمره را تعیین کند. بهتر است فعالیت‌های فیزیکی و ذهنی که باعث وخیم تر شدن وضعیت می‌شوند را محدود کنید تا زمانی که پزشک به شما توصیه کند که ادامه دادن آن‌ها مشکلی ندارد. اکثر افراد به تدریج به وضعیت عادی باز می‌گردند.

مراقبت های اورژانسی

در صورت آسیب مغزی متوسط تا شدید، مراقبت‌های اورژانسی ضروری است تا به اندازه کافی اکسیژن و جریان خون به مغز فراهم شود و فشار داخل جمجمه کنترل شود تا از وارد شدن آسیب بیشتر به مغز جلوگیری شود. همچنین، افرادی که آسیب شدید دارند ممکن است نیاز به درمان‌های دیگری، از جمله درمان‌های اورژانسی در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان به منظور کاهش آسیب‌های ثانویه ناشی از التهاب، خونریزی یا کاهش اکسیژن به مغز داشته باشند.

درمان با دارو

درمان با داروها نیز ممکن است شامل مواردی مانند:

1. داروهای پیشاب‌آور برای کاهش مایع در بافت و افزایش تولید ادرار استفاده می‌شوند که به کنترل فشار داخل جمجمه کمک می‌کنند.
2. افرادی که آسیب مغزی متوسط تا شدید داشته‌اند، در خطر تشنج هستند. داروهای ضدتشنج برای جلوگیری از تشنج در این افراد تجویز می‌شوند.
3. داروهای تحریک کننده کما برای کمک به کاهش نیاز مغز به اکسیژن و فشار در داخل جمجمه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

جراحی

در موارد شدید و بهبود بخشیدن به وضعیت فرد پس از ضربه مغزی ممکن است جراحی اورژانسی احتیاج باشد. این جراحی به منظور کاهش آسیب‌های احتمالی به بافت‌های مغزی انجام می‌شود. معمولا، جراحی شامل موارد زیر استفاده می‌شود:

• خونریزی درون یا بیرون مغز ممکن است باعث ایجاد خون لخته شود که می‌تواند فشار و آسیب به بافت‌های مغزی ایجاد کند.
• در صورت شکستگی شدید جمجمه یا وجود قطعات جمجمه در مغز، جراحی برای تعمیر این آسیب‌ها ضروری است.
• آسیب‌های سر می‌توانند منجر به خونریزی درون مغز شوند که ممکن است نیازمند جراحی برای متوقف کردن آن باشد.
• این جراحی ممکن است با تخلیه مایع مغزی نخاعی یا ایجاد فضای بیشتر برای بافت‌های متورم، فشار داخل جمجمه را کاهش دهد.

---

بیشتر بخوانید:گفتاردرمانی

---

نقش گفتاردرمان در بهبود وضعیت بیماران دچار سکته مغزی

گفتاردرمان یکی از موارد مهم در توانبخشی بیماران دچار سکته مغزی است. این نوع درمان برای بهبود مهارت‌های گفتاری و ارتباطی فرد پس از سکته مغزی استفاده می‌شود. اهداف گفتاردرمان بستگی به نیازهای ویژه هر بیمار دارد. این نوع درمان می‌تواند به فرد کمک کند تا به طور مستقل‌تری در زندگی روزمره خود عمل کند و ارتباطات اجتماعی و فردی‌اش را بهبود بخشد.

گفتاردرمان به وسیله متخصصین توانبخشی ارائه می‌شود و شامل فعالیت‌هایی مانند:

• ارتقاء مهارت‌های زبانی که شامل بهبود مهارت‌های صحبت کردن، درک و تفسیر زبان، خواندن و نوشتن می‌شود. این فرآیند ممکن است شامل تمرینات تلفظ، تمرینات نوشتاری، و فعالیت‌های درک مطلب باشد.
• گفتاردرمان برای بهبود توانایی‌های ارتباطی شامل تمرینات گفتگو، ایجاد روش‌های جایگزین برای ارتباط، و تمرینات تعاملی می‌شود.
• در طول سکته مغزی، ممکن است مشکلات فردی مانند اضطراب یا افسردگی نیز پدیدار شود. گفتاردرمان می‌تواند به فرد کمک کند تا با این مشکلات مقابله کند و راهکارهایی برای مدیریت آنها را یاد بگیرد.
• بهبود توانایی‌هایی مانند توانایی خوردن و نوشیدن، تبادل اطلاعات ساده، یافتن اشیاء و انجام فعالیت‌های روزانه نیز جزء اهداف گفتاردرمان می‌باشد.

جمع بندی

سکته مغزی یک حادثه جدی است که می‌تواند بر زندگی فرد تأثیر مستقیم بگذارد. اما، توانایی بهبود و بازگشت به زندگی روزمره پس از یک سکته مغزی وجود دارد. مراقبت درمانی و توانبخشی مؤثر با نقش مهمی در این فرآیند دارند.

درمان سکته مغزی شامل مراقبت اورژانسی، داروها، جراحی در برخی موارد خاص و توانبخشی است. همچنین، گفتاردرمان به عنوان یکی از موارد اصلی توانبخشی بیماران دچار سکته مغزی بهبود مهارت‌های زبانی، ارتباطی و فعالیت‌های روزمره شان را تقویت می‌کند.

بیماران باید پس از ترخیص از بیمارستان، به توصیه‌های پزشک خود درباره فعالیت‌های فیزیکی و ذهنی توجه کنند و برنامه توانبخشی خود را مطابق با نیازهایشان دنبال کنند. حضور مستمر در نواحی مختلف توانبخشی از جمله گفتاردرمان برای بهبود وضعیت زندگی و بهبود عملکرد روزانه بسیار اهمیت دارد.

سوالات متداول

آیا تمام ضربه‌های مغزی نیازمند مراجعه به پزشک هستند؟

بله، حتی در آسیب‌های خفیف، اگر علائم خاصی وجود داشته باشد (مانند افتکار یا تغییرات شدید در وضعیت هوشیاری)، بهتر است به پزشک مراجعه شود.

چقدر طول می‌کشد تا علائم ضربه مغزی بروز کنند؟

برخی از علائم ممکن است فوراً پس از ضربه ظاهر شوند، اما برخی دیگر ممکن است چندین ساعت یا حتی چند روز پس از وقوع ضربه ظاهر شوند.

آیا استفراغ بلافاصله بعد از ضربه مغزی مشکلی است؟

بله، استفراغ بلافاصله پس از ضربه مغزی ممکن است یکی از علائم خطرناک باشد و نیازمند مراجعه به پزشک است.

آیا باید همه ضربه‌های مغزی به مراکز درمانی معتبر گزارش شود؟

بله، حتی ضربه‌های مغزی خفیف هم باید گزارش شوند. این امر به تشخیص صحیح و به موقع و همچنین برای ایمنی بیشتر بیمار کمک می‌کند.

آیا هر ضربه مغزی منجر به از دست دادن هوشیاری می‌شود؟

خیر، همه ضربه‌های مغزی منجر به از دست دادن هوشیاری می‌شوند. این وابسته به شدت ضربه و محل آسیب مغزی است.