آفازی یا زبان پریشی یک اختلال ارتباطی است که ناشی از آسیب به یک یا چند ناحیه از مغز است که قدرت تکلم، فهم زبان، خواندن یا نوشتن را کنترل می‌کند. این مشکل با توجه به انواع آفازی می‌تواند در توانایی بیان، درک صحبت دیگران، خواندن متون یا نوشتن مطالب مشکل ایجاد کند. افراد مبتلا به آفازی ممکن است مشکلات مختلفی در تبادل اطلاعات و ارتباط با دیگران داشته باشند. در این مقاله به تعریف آفازی می پردازیم و همچنین در مورد علایم آفازی، انواع آفازی و درمان انواع آفازی با گفتار درمانی صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
آفازی یا زبان پریشی چیست؟
در جواب سوال اینکه آفازی چیست؟ باید بگوییم که آفازی یک اختلال زبانی است که به دلیل آسیب به یک یا چند ناحیه از مغز که مسئول تکلم و زبان هستند، ایجاد می‌شود. این مشکل می‌تواند توانایی بیان، درک، خواندن و حتی نوشتن را تحت تأثیر قرار دهد.
آفازی یک اختلال جدی است و نیاز به تشخیص و درمان تخصصی دارد. افراد مبتلا به آفازی باید تحت نظر پزشکان و گفتاردرمان‌ها قرار بگیرند تا بهبود پیدا کنند و بهترین سطح از توانایی‌های زبانی و ارتباطی خود را به دست آورند.
علائم رایج آفازی عبارتند از:
- جملات یا عبارات کوتاه و ناقص بکار بردن.
- صحبت کردن با عباراتی که دیگران قادر به درک آنها نیستند.
- استفاده از کلمات نادرست یا کلمات بیهوده
- استفاده از کلمات اشتباه یا غیرقابل تشخیص
- مشکل در درک گفتار دیگران، به خصوص گفتار سریع
- مشکل در خواندن مطالب از روی کتاب
- نوشتن جملات بی معنی
علل بروز آفازی (زبان پریشی)
زبان پریشی یا آفازی اغلب به علت آسیب به مغز رخ می‌دهد و علل متنوعی ممکن است باعث ایجاد این اختلال شوند. به تعدادی از علل اصلی زبان پریشی اشاره می‌کنیم:
- سکته مغزی یکی از شایع‌ترین علت آفازی است. در این حالت، انسداد یا پارگی عروق خونی در مغز باعث مرگ سلول‌های مغزی و آسیب به مناطق که قدرت تکلم و زبان را کنترل می‌کنند می‌شود.
- ضربه شدید به سر، تروما، تصادفات و حوادث دیگر می‌توانند منجر به آفازی شوند. در این موارد، آسیب به مناطق مغزی ممکن است باعث اختلال در تکلم و زبان شود.
- وجود تومورهای بدخیم یا خوش‌خیم در مناطق مغزی می‌تواند به تضعیف تکلم و زبان منجر شود.
- برخی عفونت‌های مغزی مانند التهاب مغز و نخاع (انسفالیت) می‌توانند به آفازی منجر شوند.
- برخی از بیماری‌های دژنراتیوی مغزی مانند بیماری آلزایمر و پارکینسون می‌توانند باعث تخریب مناطق مغزی و در نتیجه آفازی شوند.
- گاهی اوقات میگرن با علائم زبان پریشی همراه است، اما این مشکلات به طور معمول موقت و کوتاه‌مدت هستند.
- حمله ایسکمیک گذرا زمانی رخ می‌دهد که جریان خون به ناحیه‌ای از مغز به طور موقت متوقف می‌شود. این حملات نیز ممکن است با علائم زبان پریشی همراه باشند، اما معمولاً به مدت کوتاهی ادامه دارند.
انواع آفازی
به طور عام می‌توان آفازی را به دو دسته: آفازی حرکتی و آفازی حسی تقسیم کرد. انواع رایج آفازی شامل:
آفازی بروکا (Broca’s Aphasia):
این نوع آفازی حرکتی است و معمولاً به دلیل آسیب به منطقه بروکا در لوب پیشانی مغز رخ می‌دهد. افراد مبتلا به آفازی بروکا دارای مشکلات در تکلم و تولید کلمات صحیح هستند. علایم آفازی بروکا عبارتند از:
- با جملات کوتاه و ناقص صحبت می‌کنند.
- قادر به انتقال پیام‌های اساسی هستند اما ممکن است برخی از کلمات را بیان نکنند.
- توانایی محدودی برای درک آنچه دیگران می‌گویند دارند.
- دچار ناامیدی می‌شوند زیرا دیگران نمی‌توانند آنها را درک کنند.
- احساس ضعف یا فلج‌شدگی را در سمت راست بدن تجربه می‌کنند.
آفازی ورنیکه (Wernicke’s Aphasia):
این نوع آفازی حسی است و معمولاً به دلیل آسیب به منطقه ورنیکه در مغز ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به آفازی ورنیکه دارای مشکلات در فهم زبان و تولید جملات بی معنی هستند. علایم این اختلال را در ادامه ذکمر می کنیم:
- ناتوانی در درک و استفاده صحیح از زبان
- تمایل به صحبت با جملات طولانی و پیچیده که شامل کلمات نادرست یا بی‌معنی هستند.
- عدم آگاهی بیمار از اینکه دیگران نمی‌توانند کلام او را درک کنند.
- اختلال در خواندن و نوشتن
آفازی گلوبال (Global Aphasia):
از دیگر انواع آفازی می توان به آفازی گلوپال اشاره داشت. آفازی گلوپال شدیدترین نوع آفازی حرکتی و حسی است و معمولاً به دلیل آسیب عمده به مناطق مغزی مختلف رخ می‌دهد. افراد مبتلا به آفازی گلوبال دارای مشکلات جدی در تکلم و فهم زبان هستند. علایم این نوع آفازی بسیار شدید می باشد. از جمله علائم این نوع آفازی عبارتند از:
- مشکل شدید در استفاده از کلمات
- مشکل شدید در درک کلمات
- توانایی محدود برای استفاده همزمان از چند کلمه
- عدم توانایی در خواندن یا نوشتن
آفازی آنومیک یا آفازی بیانی:
نوعی اختلال زبانی است که با دشواری در یافتن و استفاده از کلمات ساده مخصوصاً اسامی و افعال همراه است. در این نوع آفازی، افراد معمولاً قادر به انجام گفتار و تکلم نسبتاً خوب هستند، اما با مشکلاتی در یافتن کلمات در زمان صحبت کردن یا نوشتن روبرو می‌شوند. این مشکل اغلب باعث ایجاد افت در روان‌شناسی فرد می‌شود، زیرا او ممکن است احساس ناامیدی و ناراحتی کند زمانی که نمی‌تواند کلمات ساده را پیدا کند.
چگونگی پیشگیری از انواع آفازی
پیشگیری از آفازی به عنوان یک اختلال زبانی می‌تواند در برخی موارد از طریق ایجاد تغییرات در سبک زندگی و مدیریت عوامل خطر کمک کند. در ادامه چند نکته مهم برای پیشگیری از آفازی می پردازیم.
- فشار خون بالا یکی از عوامل مهم برای سکته مغزی و آفازی است. اگر شما یا کسی در خانواده دچار فشار خون بالا هستید، باید به منظور کنترل فشار خون با پزشک مشورت کنید و داروها و تغییرات در سبک زندگی مانند تغذیه سالم و ورزش را در نظر بگیرید.
- دیابت نیز یک عامل خطر برای آفازی است. اگر دچار دیابت هستید، مراقبت مناسب از آن و نظارت دقیق بر سطح قند خون می‌تواند به پیشگیری از آفازی کمک کند.
- تغذیه مناسب و متوازن با کاهش مصرف چربی‌های اشباع شده، نمک و مواد قندی تجدیدنظر کنید. مصرف میوه‌ها و سبزیجات فراوان و محدود کردن مصرف مواد قندی و چربی‌های ناسالم می‌تواند به سلامتی عروق خونی کمک کند.
- سیگار آسیب زیادی به عروق خونی و قلب می‌زند و عامل خطری برای آفازی است. ترک سیگار به عنوان یکی از اقدامات مهم پیشگیری از آفازی مطرح می‌شود.
- استرس مداوم می‌تواند به عامل خطری برای بروز انواع آفازی تبدیل شود. تمرینات تنفسی، مدیتیشن و تکنیک‌های مدیریت استرس می‌توانند به شما کمک کنند تا با استرس بهتر مقابله کنید.
- فعالیت بدنی منظم می‌تواند عوامل خطری مانند چاقی و دیابت را کاهش دهد و به سلامت عروق خونی کمک کند. حداقل 30 دقیقه ورزش معتدل را در روزهای هفته به عنوان هدف در نظر بگیرید.
- کلسترول بالا نیز می‌تواند عوامل خطری برای آفازی باشد. مشاوره با پزشک و مصرف دارو می‌تواند کمک کننده باشد.
روش های تشخیصی انواع آفازی
روش‌های تشخیص اختلال آفازی توسط متخصص مغز و اعصاب انجام می‌شود بدین صورت که:
در ابتدا توسط متخصص پرونده پزشکی فرد مورد بررسی قرار می گیرد و سپس متخصص نورولوژیک به بررسی جسمی فرد می پردازد و در ادامه برای تشخیص دقیق‌تر میزان آسیب مغزی و مکان آن، از آزمایش‌های تصویربرداری مغزی مانند سی‌تی اسکن (CT scan) یا ام آر آی (MRI) استفاده می‌شود. همچنین از آزمون‌های زبانی مخصوصی برای ارزیابی توانایی تکلم، فهم زبان، خواندن و نوشتن نیز استفاده می شود. این آزمون‌ها به متخصص کمک می‌کنند تا نوع و شدت آفازی را تعیین کند.
بسته به شرایط و نیاز، ممکن است از تست‌های دیگری مانند آزمایش‌های خون برای اندازه‌گیری فشار خون، سطح قند خون و کلسترول استفاده شود.
درمان انواع آفازی
درمان آفازی یا زبان پریشی معمولاً توسط گفتاردرمانی صورت می‌گیرد و به‌صورت تخصصی و فردی برای هر بیمار تعیین می‌شود. درمان آفازی به عنوان درمان اصلی و مؤثر برای این اختلال معتبر است و بهبود توانایی بیان و ارتباط بیمار با دیگران را هدف دارد. روش‌ها و اقدامات درمانی ممکن است شامل موارد زیر باشند:
گفتاردرمانی (تراپی گفتاری):
این درمان اصلی برای درمان انواع آفازی یا زبان پریشی است. گفتاردرمانی توسط گفتاردرمان‌ها انجام می‌شود. گفتاردرمانی شامل تمرینات و تکنیک‌های مختلفی است که به بهبود تلفظ، قدرت بیان و مهارت‌های ارتباطی فرد کمک می‌کند.
استفاده از اپلیکیشن و نرم‌افزارهای گفتاری:
برخی از نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌های آموزشی می‌توانند به فرد کمک کنند تا تلفظ صحیح کلمات را تمرین و توانایی ارتباطی خود را بهبود بخشند.
تمرینات گروهی:
در برخی موارد، شرکت در جلسات گروهی با کسانی که با مشکلات مشابهی روبرو هستند، می‌تواند مفید باشد. این محیط‌ها به فرد اعتماد به نفس بیشتری در برقراری ارتباط با دیگران می‌دهند.
حمایت خانواده و محیط اجتماعی:
حمایت و تشویق خانواده و دوستان در ارتقاء توانایی گفتاری فرد بسیار مهم است. افراد نزدیک می‌توانند با صحبت کردن به آرامی و درک نیازهای بیمار بهبودی را تسهیل کنند.
تحریک مغز:
در برخی موارد از تحریک مغز با استفاده از تکنیک‌هایی مانند تحریک مغناطیسی ترانس کرانیال (TMS) یا تحریک جریان مستقیم ترانس کرانیال (tDCS) به عنوان یک اقدام تکمیلی برای بهبود آفازی استفاده می‌شود. این تکنیک‌ها به منظور تحریک سلول‌های مغزی در مناطق مرتبط با زبان و گفتار به کار می‌روند.
تفاوت آفازی و دیزآرتری
آفازی (Aphasia) و دیزارتری (Dysarthria) دو اختلال مختلف در زبان و تکلم هستند که در نوع و علت متفاوت هستند. در ادامه، تفاوت‌های اصلی بین این دو اختلال توضیح داده شده است:
آفازی ناشی از آسیب به مغز است که مناطق مشخصی از مغز که مسئول تکلم و زبان هستند را درگیر می‌کند. علل شایع آفازی شامل: سکته مغزی، ضربه مغزی، تومور مغزی، عفونت‌ها و دژنراسیون سلول‌های مغزی می باشند. افراد مبتلا به آفازی ممکن است دشواری در بیان کلمات داشته باشند، از کلمات نادرست یا بی‌معنی استفاده کنند، مشکل در درک گفتار دیگران داشته باشند، و ممکن است مشکل در خواندن و نوشتن داشته باشند.
آفازی بر تکلم و زبان تأثیر می‌گذارد و باعث کاهش توانایی افراد در صحبت کردن، درک کردن، و ارتباط برقرار کردن می‌شود. حال آنکه دیزارتری ناشی از مشکلات در کنترل عضلات حنجره است و ناشی از آسیب به سیستم عصبی مسئول کنترل عضلات حنجره می‌باشد. علل شایع دیزارتری شامل سکته مغزی، اختلالات عصبی، تروما و بیماری‌های عضلانی هستند.
افراد مبتلا به دیزارتری ممکن است صدای خود را به طور غیرطبیعی یا ناقص تولید کنند. این علائم شامل دشواری در تلفظ کلمات، انعطاف‌پذیری ناکافی در عضلات صدازنی و صدای تار داشتن می‌شود. دیزارتری به تکلم و زبان کلی آسیب نمی‌رساند. افراد مبتلا به دیزارتری ممکن است مشکل در تلفظ کلمات داشته باشند اما توانایی درک و تولید زبان صحیح دارند.
به طور خلاصه، آفازی یک اختلال زبانی است که ناشی از آسیب به مغز و مشکلات در تکلم و زبان دارد، در حالی که دیزارتری مشکلات در کنترل عضلات حنجره و تلفظ کلمات را ناشی از مشکلات عضلاتی یا عصبی می‌سازد.
نتیجه گیری
آفازی یا زبان پریشی یک اختلال ارتباطی است که ناشی از آسیب به یک یا چند ناحیه از مغز است که بر روی قدرت تکلم تاثیر می گذارد. این مشکل می‌تواند در صحبت کردن، خواندن، نوشتن و درک گفتار دیگران اختلال ایجاد کند. انواع مختلفی از آفازی وجود دارد که به مواردی مانند آفازی گلوبال، آفازی بروکا، آفازی ورنیکه، و آفازی آنومیک تقسیم می‌شوند.
علل انواع آفازی متفاوت است و ممکن است در اثر سکته مغزی، ضربه مغزی، تومور مغزی، عفونت یا فرآیندهای دژنراتیوی باشند. تشخیص آفازی نیاز به تشخیص متخصص نورولوژیک و انجام آزمایش‌های تصویربرداری مغزی دارد.
درمان اصلی این اختلال به وسیله گفتاردرمانی صورت می‌گیرد و معمولاً شامل تمرینات زبانی، استفاده از رایانه و نرم‌افزارهای گفتاری و حمایت خانواده است. اگرچه در برخی موارد تحریک مغز نیز ممکن است به عنوان روش تکمیلی برای درمان استفاده شود. مهمترین نکته این است که درمان آفازی نیازمند صبر و تعهد طولانی‌مدت است و بهبودی بیمار به مرور زمان اتفاق می‌افتد.
با تشخیص سریع و شروع به مراقبت‌های مناسب، افراد مبتلا به زبان پریشی می‌توانند بهبود قابل توجهی در توانایی‌های زبانی خود داشته باشند و قادر به بهبود ارتباط با دیگران شوند.
سوالات متداول در مورد انواع آفازی
آفازی یک اختلال زبانی است که ناشی از آسیب به مغز است و می‌تواند پرسش‌های زیادی را در ذهن افراد ایجاد کند. در ادامه به برخی از سوالات متداول در مورد آفازی پاسخ داده خواهد شد:
آیا همه افراد با آفازی ناتوان در صحبت کردن هستند؟
خیر، نوع و شدت آفازی متفاوت است. برخی از افراد ممکن است توانایی محدودی در صحبت کردن داشته باشند، در حالی که دیگران ممکن است توانایی صحبت کردن را داشته باشند اما مشکلاتی همچون استفاده از کلمات نادرست برای آنها اتفاق بیفتد.
آیا آفازی به معنای ناتوانی ذهنی یا کاهش هوش نیز است؟
آفازی به معنای ناتوانی در تکلم و استفاده از زبان صحیح است و ارتباطی به کاهش هوش یا ناتوانی ذهنی ندارد. افراد مبتلا به آفازی ممکن است ذهنیت و هوش نرمال داشته باشند.
آیا تحریک مغز می‌تواند در درمان آفازی موثر باشد؟
تحریک مغز به عنوان یک روش تکمیلی برای درمان آفازی مورد بررسی قرار گرفته است. این تکنیک‌ها به تحریک سلول‌های مغزی آسیب‌دیده برای بهبود عملکرد زبانی فرد می‌پردازند. اما همچنان نیاز به تحقیقات بیشتری وجود دارد.
آفازی یک اختلال چالش‌برانگیز است، اما با تشخیص زودرس و درمان مناسب، افراد مبتلا به آفازی می‌توانند بهبود قابل توجهی در توانایی‌های زبانی و ارتباطی خود داشته باشند.
