عوارض سکته مغزی بسته به وسعت سکته مغزی، نوع سکته مغزی و محلی از مغز که تحت تاثیر قرار گرفته می تواند مشکلات مختلفی را برای بازماندگان پس از سکته مغزی ایجاد کند. مقاله حاضر بررسی می‌کند که سکته مغزی چیست؟ چه علائم و عوارضی دارد، آیا عوارض سکته مغزی می تواند روی جنین تاثیر بگذارد و آیا گفتاردرمانی می تواند در رفع این مشکل کمک کننده باشد یا خیر. سکته مغزی یک اورژانس پزشکی است که زمانی رخ می دهد که خون رسانی به بخشی از مغز قطع یا کاهش یابد و بافت مغز از اکسیژن و مواد مغذی محروم شود. این وضعیت می تواند باعث مرگ سلول های مغزی شود که منجر به آسیب دائمی مغز، ناتوانی یا حتی مرگ شود.
فهرست مطالب
سکته مغزی چیست؟
سکته مغزی وقوعی است که در آن یک بخش از مغز به علت اختلال در گردش خون، اکسیژن کافی را دریافت نمی‌کند. این موضوع می‌تواند به خرده‌مغزها (بیشترین حجم سکته‌ها)، یا به صورت کلی در سرتاسر مغز اتفاق بیفتد.
دو نوع اصلی سکته مغزی وجود دارد: سکته مغزی ایسکمیک که در اثر انسداد رگ خونی تغذیه کننده مغز ایجاد می شود و سکته مغزی هموراژیک که در اثر خونریزی در مغز ایجاد می شود.
علائم و نشانه ها
- بی حسی یا ضعف ناگهانی در صورت، بازو یا پا (معمولا در یک طرف بدن)
- گیجی ناگهانی یا مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
- مشکل دید ناگهانی در یک یا هر دو چشم
- مشکل ناگهانی در راه رفتن، سرگیجه، یا از دست دادن تعادل یا هماهنگی
- سردرد شدید ناگهانی بدون علت شناخته شده
توجه به این نکته ضروری است که این علائم اغلب به طور ناگهانی و بدون هشدار ظاهر می شوند. اگر شما یا شخصی که می شناسید هر یک از این علائم را تجربه می کنید، مهم است که فورا به دنبال مراقبت های پزشکی باشید. به یاد داشته باشید، در مورد سکته مغزی “زمان بسیار مهم است”، بنابراین هر چه زودتر اقدامات درمانی انجام شود، شانس بهبودی بیشتر است.
عوارض سکته مغزی
- فلج یا ضعف در یک طرف بدن
- مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
- از دست دادن حافظه یا اختلال شناختی
- مشکلات عاطفی، مانند افسردگی یا اضطراب
- مشکل در بلع یا غذا خوردن
- مشکلات بینایی
- درد یا بی حسی مزمن
- مشکلات کنترل مثانه یا روده
- لخته شدن خون یا ترومبوز ورید عمقی (DVT)
- پنومونی یا سایر عفونت ها
مشکلات بلع پس از سکته مغزی
مشکلات بلع، همچنین به عنوان دیسفاژی شناخته می شود، یکی از عوارض شایع سکته مغزی است. دیسفاژی زمانی رخ می دهد که قسمت هایی از مغز که کنترل بلع را کنترل می کنند در اثر سکته مغزی آسیب ببینند. برخی از علائم رایج دیسفاژی پس از سکته مغزی عبارتند از:
- سرفه یا احساس خفگی هنگام خوردن یا آشامیدن
- مشکل در شروع بلع
- احساس اینکه غذا در گلو یا سینه گیر کرده است
- برگشت غذا یا مایعات
- افزایش آب دهان
- کاهش وزن یا سوء تغذیه بدون دلیل مشکل بلع
دیسفاژی می تواند یک عارضه جدی سکته مغزی باشد، زیرا می تواند خطر پنومونی آسپیراسیون (عفونت ریه ناشی از استنشاق غذا یا مایعات به داخل ریه ها) و سوء تغذیه را افزایش دهد. درمان دیسفاژی پس از سکته مغزی ممکن است شامل تغییر در بافت غذا و مایعات، مانند پوره کردن یا غلیظ شدن، و همچنین تمریناتی برای بهبود عملکرد بلع باشد. در برخی موارد، برای اطمینان از تغذیه کافی و جلوگیری از آسپیراسیون، ممکن است یک لوله تغذیه لازم باشد. اگر شما یا شخصی که می شناسید پس از سکته مغزی در بلع مشکل دارید، مهم است که یک متخصص گفتاردرمانی که در زمینه دیسفاژی تخصص دارد، مشورت کنید.
عوارض گفتاری
عوارض گفتاری یکی از پیامدهای شایع سکته مغزی است، به ویژه اگر سکته مغزی بر بخش‌هایی از مغز که مسئول زبان و ارتباطات هستند تأثیر بگذارد. برخی از عوارض رایج گفتاری سکته مغزی عبارتند از:
- آفازی: این یک اختلال زبانی است که می تواند بر توانایی فرد در صحبت کردن، درک کردن، خواندن یا نوشتن تاثیر بگذارد. شدت آفازی می تواند بسیار متفاوت باشد، از مشکل خفیف در یافتن کلمات تا از دست دادن کامل توانایی زبان.
- دیزارتری: این یک اختلال گفتاری حرکتی است که می تواند بر توانایی فرد در بیان واضح کلمات تأثیر بگذارد. ناشی از ضعف یا فلج عضلات مورد استفاده برای گفتار است.
- آپراکسی گفتار: این یک اختلال گفتاری حرکتی است که می تواند بر توانایی فرد در برنامه ریزی و هماهنگی حرکات لازم برای گفتار تأثیر بگذارد. این در اثر آسیب به بخش‌هایی از مغز که مسئول برنامه‌ریزی حرکتی گفتار هستند، ایجاد می‌شود.
عوارض گفتاری می تواند تأثیر قابل توجهی بر توانایی فرد در برقراری ارتباط داشته باشد که به نوبه خود می تواند بر کیفیت زندگی و توانایی آنها برای شرکت در فعالیت های روزمره تأثیر بگذارد. گفتاردرمانی یک درمان رایج برای عوارض گفتاری سکته مغزی است که در کلینیک توانبخشی و گفتاردرمانی سرو تحت نظر دکتر دشتله – دکترای گفتاردرمانی – ارائه می شود و می تواند به بهبود توانایی فرد در برقراری ارتباط و بازیابی برخی از توانایی های قبل از سکته کمک کند.
آیا عوارض سکته مغزی می تواند روی جنین تاثیر داشته باشد؟
بله، سکته مغزی در طول دوران بارداری می‌تواند تأثیر منفی بر روی جنین داشته باشد. در حقیقت، سکته مغزی در بارداری یک مشکل نادر است، اما در صورت رخداد، ممکن است به جنین و بارداری ضربه وارد کند. در ادامه، برخی از عوارض ممکن سکته مغزی بر روی جنین را ذکر می‌کنم:
اختلالات جنینی
سکته مغزی می‌تواند منجر به اختلال در رشد و توسعه جنین شود. این اختلالات ممکن است عبارت باشند از تأخیر در رشد جسمانی و عقلانی، مشکلات تغذیه‌ای و عدم عملکرد نرمال سازمان‌ها و اعضا.
نارسایی جنینی از عوارض سکته مغزی
در بعضی موارد، سکته مغزی می‌تواند منجر به نارسایی جنینی شود که معمولاً با کمبود اکسیژن و تغذیه به جنین همراه است. این ممکن است باعث مرگ جنین یا مشکلات جدی در توسعه و سلامت جنین شود.
زمینه برای عوارض پس از تولد
سکته مغزی در جنین ممکن است زمینه‌ای را فراهم کند برای عوارض پس از تولد مانند اختلالات عصبی، مشکلات حرکتی، ناتوانی شناختی و اختلالات رفتاری.
به هر حال، مهم است که در صورت بروز هرگونه علامت مشکوک یا نشانه نارسایی در جنین، بلافاصله به پزشک خود مراجعه کنید. پزشک شما می‌تواند با ارزیابی و درمان مناسب، موارد ریسک را کاهش دهد و در صورت لزوم مراقبت‌های خاص را ترتیب دهد.
سکته مغزی می تواند روی روان بیمار تاثیر داشته باشد؟
بله، سکته مغزی می‌تواند روی روان و روانشناسی بیمار تأثیر بگذارد. این اثرات ممکن است به دلیل آسیب دیدن قسمت‌های مغزی مرتبط با هیجانات، رفتار و عملکرد شناختی باشد. در زیر، برخی از تأثیرات روانی ممکن سکته مغزی را ذکر می‌کنم:
افسردگی: بعد از سکته مغزی، افسردگی ممکن است یکی از عوارض شایع روانی باشد. تغییرات در مغز و تحت تأثیر قرار گرفتن در یک وضعیت بیماری ممکن است باعث بروز افسردگی شود.
اضطراب: برخی از افراد پس از سکته مغزی ممکن است با اضطراب مواجه شوند. این اضطراب می‌تواند به صورت عمومی یا مرتبط با وضعیت‌های خاص (مانند اضطراب اجتماعی یا اضطراب برای بازگشت به زندگی روزمره) رخ دهد.
مشکلات شناختی: سکته مغزی ممکن است باعث مشکلات در حافظه، تمرکز، توجه و سایر عملکردهای شناختی شود. این مشکلات ممکن است بر عملکرد روزمره و اجتماعی بیمار تأثیر بگذارد.
تغییرات در شخصیت و رفتار: برخی افراد پس از سکته مغزی ممکن است تغییرات در شخصیت و رفتار خود را تجربه کنند. این تغییرات می‌تواند شامل: عدم تحمل، خشونت، ناهنجاری‌های رفتاری و تغییر در تعامل اجتماعی با دیگران باشد.
تأثیرات روانی سکته مغزی بر روی هر فرد ممکن است متفاوت باشد و به عواملی مانند: محل و مدت آسیب، حجم سکته، سن و وضعیت سلامت قبلی بستگی داشته باشد. درمان مناسب، ارزیابی روانشناختی و پشتیبانی روانی می‌تواند بهبود و کاهش این تأثیرات را تسهیل کند. بنابراین، مشاوره با روانشناس یا روانپزشک می‌تواند در این موارد مفید باشد.
آیا می توان از ایجاد عوارض سکته مغزی جلوگیری کرد؟
بله، با اتخاذ برخی اقدامات و تغییر در سبک زندگی، می‌توانید خطر ابتلا به سکته مغزی را کاهش دهید. در زیر تعدادی از راهکارهای پیشگیری از سکته مغزی را ذکر می‌کنم:
نگه داشتن فشار خون به میزان سالم
فشار خون بالا یکی از عوامل اصلی خطر سکته مغزی است. رعایت سالم‌ترین محدوده فشار خون (به طور عمومی کمتر از 120/80 میلیمتر جیوه) و در صورت لزوم مصرف داروهای فشار خون معمولاً توصیه می‌شود.
مراقبت از بیماری‌های قلبی و عروقی
اگر شما دارای بیماری‌هایی مانند: بطن‌های قلبی غیرنرمال، آریتمی قلبی یا دیابت هستید، به مراقبت و درمان صحیح این بیماری‌ها توجه کنید. مشاوره با پزشک خود در مورد کنترل این بیماری‌ها می‌تواند مفید باشد.
مراقبت از سطح کلسترول و چربی خون در رفع عوارض سکته مغزی
مصرف یک رژیم غذایی سالم، محدود کردن مصرف چربی‌های اشباع شده و ترانس و افزایش مصرف مواد غذایی سالم مانند میوه‌ها، سبزیجات، ماهی و غلات کامل می‌تواند به کاهش سطح کلسترول بدن کمک کند.
اجتناب از مصرف دخانیات
سیگار کشیدن یا استفاده از محصولات تنباکویی باعث افزایش خطر سکته مغزی می‌شود. قطع کامل مصرف دخانیات بهبود قابل توجهی را در کاهش خطر سکته مغزی ایجاد می‌کند.
فعالیت بدنی منظم
ورزش منظم و فعالیت بدنی می‌تواند عوامل خطر مرتبط با سکته مغزی را کاهش دهد. تلاش کنید روزانه حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی متوسط را در برنامه خود قرار دهید.
بیشتر بخوانید : درمان اختلال بلع
مدیریت استرس
استرس طولانی مدت می‌تواند فشار خون را افزایش داده و خطر سکته مغزی را افزایش دهد. روش‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، تمرین یوگا، تنفس عمیق و تفریح ممکن است به کاهش استرس و مواجهه موثرتر با آن کمک کند.
مهم است که با پزشک خود مشورت کنید تا بر اساس وضعیت شما، راهکارهای مناسب برای پیشگیری از سکته مغزی را مشخص کنید. همچنین، در صورت تجربه هرگونه علامت مشکوک یا نشانه‌ای، باید فوراً به تماس با پزشک یا ساختمان اورژانس محلی بپردازید.
گفتاردرمانی برای مشکلات گفتار و بلع از عوارض سکته مغزی
گفتار درمانی یک درمان رایج برای عوارض سکته مغزی همچون مشکلات گفتاری و بلع بعد است. متخصص گفتاردرمانی در ارزیابی و درمان اختلالات ارتباطی و بلع تخصص دارد. پس از سکته مغزی، SLP می تواند به ارزیابی میزان مشکلات گفتار و بلع کمک کند و یک برنامه درمانی متناسب با نیازهای فرد ایجاد کند.
برای مشکلات گفتاری، گفتاردرمانگر ممکن است با فرد کار کند تا توانایی صحبت کردن، درک، خواندن و نوشتن را بهبود بخشد. این ممکن است شامل تمرین‌هایی برای بهبود قدرت و هماهنگی ماهیچه‌ها و همچنین استراتژی‌هایی برای جبران مشکلات گفتاری باشد. برای مثال، دکتر گفتاردرمانی ممکن است به فرد آموزش دهد که از روش های ارتباطی جایگزین، مانند ژست‌ها یا دستگاه ارتباطی استفاده کند.
برای مشکلات بلع، دکتر گفتاردرمانی ممکن است با فرد کار کند تا توانایی بلع ایمن و کارآمد را بهبود بخشد. این ممکن است شامل تمریناتی برای بهبود قدرت و هماهنگی ماهیچه ها و همچنین تغییر در بافت غذا و مایعات باشد تا قورت دادن آنها آسان تر شود. SLP همچنین ممکن است تکنیک هایی را برای کمک به جلوگیری از آسپیراسیون به افراد آموزش دهد، مانند کشیدن چانه یا گرفتن لقمه های کوچکتر.
در نهایت گفتار درمانی می تواند بخش مهمی از توانبخشی سکته مغزی باشد، زیرا می تواند به بهبود توانایی فرد در برقراری ارتباط و مشارکت در فعالیت های روزمره کمک کند.
سوالات مرتبط با عوارض سکته مغزی
چه عواملی می‌توانند باعث سکته مغزی شوند؟
عوامل ریسکی که می‌توانند به سکته مغزی منجر شوند عبارتند از:
- فشار خون بالا (فشار خون را تحت کنترل نگه دارید)
- بیماری‌های قلبی و عروقی، مانند بطن‌های قلبی غیرنرمال و آریتمی قلبی
- دیابت
- چربی خون بالا و افزایش کلسترول
- سابقه خانوادگی سکته مغزی یا بیماری‌های قلبی و عروقی
- سن بالا
- مصرف دخانیات و مواد مخدر
- چاقی و نارسایی فعالیت بدنی
چه تست‌هایی برای تشخیص سکته مغزی انجام می‌شود؟
برای تشخیص سکته مغزی، تست‌های زیر معمولاً انجام می‌شوند:
اسکن CT (کامپیوتریزه) مغزی: این تست از جریان خون و شکل عروق مغز تصاویر را بدست می‌دهد.
رزونانس مغناطیسی (MRI) مغزی: این تست تصاویری از ساختار دقیق مغز را به نمایش می‌گذارد.
آنژیوگرافی مغزی: در این تست، یک ماده رنگی وارد عروق مغزی می‌شود و تصاویر از جریان خون در مغز گرفته می‌شود.
آزمایش خون: اندازه‌گیری سطح کلسترول، قند خون و سایر شاخص‌های مرتبط با سکته مغزی.
درمان سکته مغزی چگونه است؟
درمان سکته مغزی عمدتاً به منظور بازگرداندن جریان خون به مغز و حفظ عملکرد مغز است. این شامل استفاده از داروهای ضد لخته‌ای (مانند تیسوپلازمین و آسپیرین)، جراحی (در برخی موارد)، و فیزیوتراپی برای بازسازی حرکت و عملکرد می‌شود.
توجه داشته باشید که سکته مغزی یک وضعیت بسیار خطرناک است و در صورت تجربه هرگونه علامت یا نشانه‌ای، باید فوراً به تماس با پزشک یا ساختمان اورژانس محلی بپردازید.
دکتر دشتله – دکتر گفتاردرمانی در سعادت آباد – خدمات تخصصی گفتاردرمانی را برای درمان عوارض سکته مغزی از جمله مشکلات بلع و اختلالات گفتاری را ارائه می دهد.
