سکته مغزی یکی از شایع‌ترین علل مرگ و ناتوانی در جوامع مختلف است که به علت اختلال در گردش خون به مغز و ناکارآمدی عروق خونی مغز اتفاق می‌افتد. سکته مغزی می‌تواند به دو دسته سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا (ایسکمیک ) و سکته مغزی هموراژیک تقسیم کرد.
در اینجا در مورد سکته مغزی ایسکمیک، که همچنین به نام حمله ایسکمی گذرا هم شناخته می‌شود، می پردازیم. همچنین در مورد چگونگی تشخیص و درمان این حمله در این مقاله صحبت می کنیم و به بررسی راه های پیشگیری از این بیماری خواهیم پرداخت. پس با ما همراه باشید.
سکته مغزی چیست و چگونه اتفاق می افتد؟
سکته مغزی (Cerebral Stroke) یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که به دلیل اختلال در گردش خون به مغز، باعث آسیب به بافت‌های مغزی می‌شود. در این حالت، تامین اکسیژن و مواد غذایی به سلول‌های عصبی در مناطق مختلف مغز قطع می‌شود، که باعث مرگ و نکروز (تلف بافتی) این سلول‌ها می‌شود. اگر سکته مغزی در مناطق مهم و حساس مغزی رخ دهد، می‌تواند به ناتوانی دائمی، کاهش حافظه، اختلالات حرکتی و اعصابی، از دست دادن حس یا مشکلات گفتاری منجر شود.
سکته مغزی دو نوع اصلی دارد:
سکته مغزی ایسکمیک (Ischemic Stroke):
حدود 85٪ تا 90٪ موارد سکته مغزی ایسکمیک هستند. در این نوع، عروق خونی که به مغز می‌رسند به دلیل یک لخته خونی (ترومبوس) یا یک کاروتید آترروسکلروتیک (پلاک کلسترولی) بسته می‌شوند و جریان خون به مغز کاهش یا قطع می‌شود. عوامل مختلفی می‌توانند باعث ایجاد لخته شوند که می توان به آترواسکلروز، فیبریلاسیون آریتمی (ریتم نامنظم قلب)، بیماری‌های قلبی و آریتمی‌های دیگراشاره کرد.
سکته مغزی هموراژیک (Hemorrhagic Stroke):
در حدود 10٪ تا 15٪ موارد، سکته مغزی هموراژیک اتفاق می‌افتد. این نوع سکته مغزی به علت شکستن یک عروق خونی در مغز و نشت خون به بافت‌های مغزی رخ می‌دهد. نشت خون می‌تواند باعث افزایش فشار داخل جمجمه (فشار مغز) شود و باعث آسیب به سلول‌های عصبی گردد. علل این نوع سکته مغزی ممکن است شامل رونویسی سردرد (رونویسمه سرخرگی)، ضعف جداره عروق خونی و استفاده از داروهای ضدتعداد خون (مثل وارفارین) باشد.
دکترای تخصصی(PhD)گفتاردرمانی|مدرس دانشگاه|متخصص اختلال بلع 13سال تجربه
برای رزرو وقت همین الان نوبت بگیر
دریافت نوبت آنلاین با یک کلیک!
چگونگی تشخیص سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا
تشخیص و درمان سکته مغزی یا ایسکمی گذرا نیازمند اقدامات فوری و مهارت‌های پزشکی حرفه‌ای است. اگر شما یا کسی اطرافیانتان به هرگونه علائم مشکوک به سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا دچار شد، باید بلافاصله با پزشک یا مرکز درمانی تماس بگیرید. در زیر تشخیص و درمان این وضعیت‌ها به‌طور کلی توضیح داده شده است:
۱. ارزیابی علائم و نشانه‌ها:
ابتدا به بررسی علائم و نشانه‌های مشکوک به سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا توجه می‌شود. این علائم ممکن است شامل ضعف یا ناتوانی در یک یا هر دو نیمکره بدن، اختلال در گفتار و فهم زبان، اختلال در بینایی یک یا هر دو چشم، سرگیجه و عدم تعادل باشد.
۲. آزمون‌های تصویربرداری:
برای تشخیص سکته مغزی، انجام آزمون‌های تصویربرداری مغزی مانند توموگرافی کامپیوتری (CT Scan) یا رزونانس مغناطیسی (MRI) انجام می‌شود. این آزمون‌ها کمک می‌کنند تا محل و میزان آسیب به بافت‌های مغزی را بتوان تشخیص داد.
۳. تست‌های آزمایشگاهی:
برخی تست‌های آزمایشگاهی نیز ممکن است برای تشخیص علل ایجاد سکته مغزی مورد استفاده قرار گیرند، مثلا آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح چربی و کلسترول خون استفاده می گردد.
درمان سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا
درمان سکته مغزی و حمله ایسکمی گذرا باید بلافاصله شروع شود و اهمیت زمانی بسیار بالایی دارد تا از آسیب به بافت‌های مغزی جلوگیری شود و شانس بهبودی افزایش یابد. درمان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- اگر سکته مغزی ایسکمیک باشد و به علت لخته‌ی خونی باشد، از داروهای ضدلخته‌ای مانند آسپرین، ترومبولیتیک‌ها و آنتی‌پلاتلت‌ها برای حل لخته‌ی خونی استفاده می‌شود.
- اگر فشار خون بیمار بالا باشد، پزشک ممکن است داروها و تغییرات در سبک زندگی تجویز کند تا فشار خون را کنترل کند.
- کنترل عوامل خطرپذیر مانند دیابت، کلسترول بالا و سایر بیماری‌ها می‌تواند به جلوگیری از بروز سکته‌های مغزی کمک کند.
- بعد از درمان فوری، بیمار به‌طور دقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد و مراقبت‌های بعدی برای بهبود و پیگیری شرایط بیمار تعیین می‌شود.
مهمترین نکته این است که در صورت بروز هرگونه علائم مشکوک به سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا، باید بلافاصله به مرکز درمانی مناسب مراجعه کنید. هر چه زودتر تشخیص داده شود و درمان شروع شود، شانس بهبودی بیشتر خواهد بود.
.
نوشته های مرتبط
چه عواملی می‌توانند باعث سکته مغزی یا ایسکمی گذرا شوند؟
عوامل مختلفی می‌توانند باعث بروز سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا شوند. این عوامل ممکن است به صورت مستقل یا ترکیبی با یکدیگر باشند. در ادامه برخی از اصلی‌ترین عوامل باعث بروز این وضعیت‌ها آورده شده است:
- فشار خون بالا (Hipertension) یکی از مهمترین علل سکته مغزی است. فشار خون بالا باعث آسیب به دیواره‌های عروق خونی می‌شود و می‌تواند منجر به تشکیل لخته‌های خونی (ترومبوس) شود که می‌توانند گردش خون را مختل کنند.
- بیماری دیابت نیز یک عامل خطرزا برای سکته مغزی است. افراد دیابتی معمولاً بیشتر به تشکیل لخته‌های خونی و آسیب به عروق خونی مغزی عرضه هستند.
- سطح بالای کلسترول و چربی در خون باعث رسوب و تجمع آن در دیواره‌های عروق خونی می‌شود که می‌تواند به مرور زمان آترواسکلروزیس (تجمع چربی و کلسترول در دیواره‌های عروق خونی) ایجاد کند و گردش خون به مغز را مختل کند.
- افرادی که سابقه سکته مغزی یا ایسکمی گذرا دارند، ممکن است به ریسک بالاتری از بروز حمله‌های دیگر از این نوع دچار شوند.
- فیبریلاسیون آریتمی (Atrial Fibrillation) می‌تواند لخته‌های خونی در بطن‌های قلب ایجاد کند و این لخته‌ها ممکن است به مغز حمله کنند و سکته مغزی ایجاد کنند.
- مصرف تنباکو و سیگار باعث افزایش خطر سکته مغزی می‌شود؛ زیرا تنباکو شامل مواد مضری است که به دیواره‌های عروق خونی آسیب می‌رساند و لخته‌های خونی را تشکیل می‌دهد.
- بیماری آترواسکلروزیس (Atherosclerosis) ناشی از تجمع چربی، کلسترول و مواد دیگر در دیواره‌های عروق خونی است که می‌تواند به مرور زمان گردش خون را مختل کند و به سکته مغزی منجر شود.
- برخی بیماری‌های قلبی نیز می‌توانند به لخته‌های خونی و اختلال در گردش خون در سیستم عروقی مغز منجر شوند.
بیشتر بدانید: گفتاردرمانی
حمله ایسکمی گذرا خطرناک است؟
سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا یک وضعیت خطرناک و اورژانسی پزشکی است. اگرچه اثرات ایسکمی گذرا به‌طور کلی طی 24 ساعت از بین می‌رود، اما نباید این مسئله را نادیده گرفته و به‌عنوان یک اخطار جدی از نظر پزشکی در نظر گرفت.
علت خطرناک بودن ایسکمی گذرا این است که این حمله ممکن است نشانه‌ی یک وضعیت پیش‌رونده برای یک سکته مغزی جدی باشد. اگر فردی حمله ایسکمی گذرا داشته باشد، این نشانه‌گذاری می‌تواند برای حمله‌ی سکته مغزی دائمی باعث شود که ممکن است به ناتوانی دائمی، اختلالات حرکتی، مشکلات حافظه و اعصابی منجر شود. همچنین، در برخی موارد ایسکمی گذرا می‌تواند به سکته مغزی هموراژیک (نشت خون به بافت‌های مغزی) منجر شود که وضعیت نهایی اختلال عملکردی را تشدید می‌کند.
به‌همین دلیل، تشخیص و درمان سریع ایسکمی گذرا بسیار مهم است. اگر این حالت شناسایی و مداخله‌ی مناسب به موقع انجام نشود، می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی فرد داشته باشد.
برای جلوگیری از بروز سکته مغزی یا اسکیمی گذرا چه باید کرد؟
جلوگیری از بروز سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا بسیار مهم و اساسی است. با انجام تغییراتی در سبک زندگی و مدیریت عوامل خطرپذیر، می‌توان احتمال بروز این حوادث را به‌طور قابل توجهی کاهش داد. در ادامه، چندین راهکار برای جلوگیری از بروز سکته مغزی یا ایسکمی گذرا آورده شده است:
- کنترل فشار خون
- کاهش کلسترول خون
- کنترل دیابت
- ترک سیگار
- مداومت درمان‌ها
- فعالیت بدنی منظم
- رژیم غذایی سالم
- کنترل استرس
جمع بندی
سکته مغزی یا ایسکمی گذرا دو وضعیت خطرناک و اورژانسی پزشکی هستند که نیازمند تشخیص و درمان فوری هستند. در این حالت‌ها، گردش خون به مغز مختل می‌شود و بافت‌های مغزی آسیب می‌بینند. ایسکمی گذرا حمله‌ای موقتی است که علائم آن کوتاه‌مدت و معمولاً به مدت چند دقیقه تا چند ساعت دوام دارد، در حالی که سکته مغزی به‌طور دائمی باقی می‌ماند.
علل اصلی این حوادث شامل فشار خون بالا، دیابت، کلسترول بالا، سابقه سکته مغزی یا حمله ایسکمی گذرا، استفاده از تنباکو، چاقی و فعالیت بدنی کم می‌شوند. همچنین، فیبریلاسیون آریتمی (ریتم نامنظم قلب) نیز می‌تواند عاملی برای ایجاد لخته‌های خونی و سکته مغزی باشد.
برای جلوگیری از بروز سکته مغزی یا ایسکمی گذرا، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- حفظ فشار خون در محدوده‌ی طبیعی و کنترل دقیق دیابت.
- کاهش کلسترول خون و مصرف غذاهای سالم و کم چربی.
- ترک سیگار و اجتناب از مصرف تنباکو.
- مداومت درمان‌ها و دستورالعمل‌های پزشکی، اگر سابقه سکته مغزی یا ایسکمی گذرا دارید.
- ورزش منظم و فعالیت‌های بدنی.
- مدیریت استرس و اضطراب.
- مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل در رژیم غذایی.
مهمترین نکته این است که در صورت مشاهده علائم مشکوک به حمله ایسکمی گذرا یا سکته مغزی، باید بلافاصله به مرکز درمانی مناسب مراجعه کرده و تحت مراقبت و درمان پزشکی قرار گیرید. زمانبندی سریع در تشخیص و درمان می‌تواند از آسیب به بافت‌های مغزی جلوگیری کند و شانس بهبودی را افزایش دهد. همچنین، ادامه مراقبت‌های پزشکی منظم و پیگیری اقدامات پیشگیری توسط گفتاردرمان و ارائه تمرینات مناسب پس از سکته مغزی، می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی و کاهش ریسک بروز سکته مغزی کمک کند.
سوالات متداول
علائم سکته مغزی چیست؟
علائم سکته مغزی شامل اختلالات در حرکت بدن، تاری دید، وجود مشکل در سخن گفتن، ناتوانی در یک یا هر دو طرف بدن و همچنین سردرد شدید می‌شوند.
چه فاکتورهایی باعث افزایش خطر سکته مغزی می‌شوند؟
فاکتورهای خطر از جمله فشار خون بالا، دیابت، سیگار کشیدن، اضافه وزن، فعالیت بدنی کم، مصرف الکل و استفاده از مواد مخدر می‌توانند خطر ابتلا به سکته مغزی را افزایش دهند.
چگونه می‌توان از سکته مغزی جلوگیری کرد؟
برای جلوگیری از سکته مغزی، می‌توانید به رژیم غذایی سالمی پایبندی کنید، ورزش منظم داشته باشید، فشار خون خود را کنترل کنید، از سیگار کشیدن خودداری کنید و به مواد مخدر و الکلی مصرف نکنید.
