دیسلکسیا (نارساخوانی) یک اختلال پیچیده است که می‌تواند بر جنبه‌های مختلف زندگی فرد تأثیر بگذارد. اختلال دیسلکسیا نه تنها بر خواندن و نوشتن، بلکه بر مهارت‌های دیگری مانند توانایی درک مفاهیم ریاضی و حافظه کوتاه‌مدت نیز تأثیر می گذارد. افراد مبتلا به اختلال دیسلکسیا در یادگیری زبان‌های خارجی و همچنین در تشخیص چپ و راست دچار مشکل می شوند.
درک اینکه اختلال دیسلکسیا یک بخشی از تنوع طبیعی در یادگیری است و نباید به عنوان یک نقص دیده شود، بسیار مهم است. با حمایت مناسب، افراد مبتلا به دیسلکسیا می‌توانند به موفقیت‌های بزرگی دست یابند و به طور کامل در جامعه مشارکت کنند. بسیاری از افراد مبتلا به دیسلکسیا در زمینه‌هایی مانند هنر، علم و کسب‌وکار به موفقیت‌های چشمگیری دست یافته‌اند. در این مقاله در مورد اختلال دیسلکسیا و علائم و علل این مشکل و انواع دیسلکسیا می پردازیم. همچنین چگونگی تشخیص و درمان آن با گفتاردرمانی و … را شرح می دهیم.
دیسلکسیا چیست؟
اختلال دیسلکسیا که به آن نارساخوانی نیز گفته می‌شود، یک اختلال یادگیری است که بیشتر بر مهارت‌های خواندن و نوشتن تأثیر می‌گذارد. این اختلال با مشکلاتی در پردازش زبانی و دشواری در تشخیص حروف و کلمات همراه است. افراد مبتلا به دیسلکسیا ممکن است در خواندن، املای کلمات و درک مطالب خوانده شده دچار چالش شوند.
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های درک دیسلکسیا، تشخیص آن در سنین پایین است. تشخیص زودهنگام می‌تواند به کودکان مبتلا به دیسلکسیا کمک کند تا از روش‌های آموزشی و حمایت‌های مناسب بهره‌مند شوند. این می‌تواند شامل برنامه‌های آموزشی خاص، تمرین‌های تقویت حافظه و تمرکز و استفاده از نرم‌افزارهای کمکی باشد.
دکترای تخصصی(PhD)گفتاردرمانی|مدرس دانشگاه|متخصص اختلال بلع 13سال تجربه
برای رزرو وقت همین الان نوبت بگیر
دریافت نوبت آنلاین با یک کلیک!
علائم اختلال دیسلکسیا
علائم دیسلکسیا می‌تواند بسته به سن و مرحله تحصیلی فرد متفاوت باشد. در اینجا برخی از علائم شایع دیسلکسیا در سنین مختلف آورده شده است:
کودکان پیش از دبستان:
- تأخیر در یادگیری صحبت کردن
- دشواری در یادگیری و به خاطر سپردن نام حروف الفبا
- مشکل در تشخیص حروف توسط نام آنها
- تلفظ اشتباه کلمات آشنا یا استفاده از لحن بچگانه
- قادر نبودن به تشخیص الگوهای قافیه و ریتم
کودکان دبستانی:
- کندی زیاد در یادگیری خواندن
- خواندن آهسته و ناخوشایند
- مشکل با کلمات جدید و تلفظ آنها
- دوست نداشتن یا اجتناب از خواندن با صدای بلند
- مشکلاتی در گفتار و تلفظ
نوجوانان و بزرگسالان:
- دشواری در خواندن، به ویژه بلند خوانی
- اجتناب از فعالیت‌هایی که نیاز به خواندن دارند
- مشکل در درک مطالب خوانده شده
- دشواری در نوشتن و املای دقیق کلمات
- مشکل در یادگیری زبان‌های خارجی
اختلال دیسلکسیا همچنین می‌تواند بر مهارت‌های سازمانی و حافظه کلامی تأثیر بگذارد و امکان دارد با مشکلات دیگری مانند اختلال توجه/بیش‌فعالی (ADHD) همراه باشد. این اختلال در طیف وسیعی از توانایی‌های فکری رخ می‌دهد و نشانه‌های آن می‌تواند با مداخله‌های آموزشی و حمایت‌های مناسب بهبود یابد.
بیشتر بخوانید : اختلال دیسگرافی چیست؟
علل اختلال دیسلکسیا
علل دیسلکسیا متعدد و متنوع هستند و می‌توانند شامل عوامل ژنتیکی، بیولوژیکی و محیطی باشند. در اینجا برخی از عوامل شناخته شده که می‌توانند در بروز دیسلکسیا نقش داشته باشند رامی‌کنیم:
- سابقه خانوادگی اختلال خواندن یا سایر ناتوانی‌های یادگیری.
- تغییرات در ژن‌های خاص مانند ژن DCDC2 که با اختلالات خواندن و دیسلکسیا ارتباط دارد.
- مشکلات مغزی و نقص در ناحیه‌های مغز که در فرآیند خواندن و نوشتن نقش دارند.
- زایمان زودرس یا وزن کم هنگام تولد که می‌تواند بر رشد مغز جنین تأثیر بگذارد.
- قرار گرفتن در معرض نیکوتین، مواد مخدر، الکل یا عفونت‌ها در دوران بارداری که می‌تواند بر رشد مغز جنین تأثیر منفی داشته باشد.
انواع اختلال دیسلکسیا
دیسلکسیای آوایی به مشکل در تشخیص واج‌ها و صداهای زبانی اشاره دارد. افراد مبتلا به دیسلکسیای آوایی امکان دارد در تشخیص تفاوت‌های ریز بین واج‌ها دچار مشکل شوند و این موضوع باعث می‌شود که خواندن و نوشتن برای آنها دشوار باشد. به عنوان مثال، آنها امکان دارد در تشخیص تفاوت بین کلماتی مانند “باد” و “پاد” دچار مشکل شوند.
در دیسلکسیای سطحی در تشخیص کلمات بصری دچار مشکل می باشند، به ویژه کلماتی که قاعده‌مند نیستند و نمی‌توان آنها را با استفاده از قوانین آوایی به راحتی خواند. این افراد ممکن است در خواندن کلماتی مانند “خواهش” یا “کافی” که نمی‌توان آنها را با استفاده از قوانین صدادهی معمولی خواند، دچار مشکل شوند.
عدم توانایی در نام بردن سریع کلمات به مشکل در تشخیص سریع کلمات و نام بردن آنها اشاره دارد. افراد مبتلا به این نوع دیسلکسیا در یافتن کلمات مناسب برای بیان افکار خود دچار مشکل می شوند، حتی اگر آن کلمات را به خوبی بشناسند.
دیسلکسیای شدید شامل ترکیبی از مشکلات آوایی و بینایی می باشد و می‌تواند تأثیر عمیق‌تری بر توانایی خواندن داشته باشد. افراد مبتلا به دیسلکسیای شدید در تمام جنبه‌های خواندن و نوشتن دچار مشکلات جدی هستند و نیاز به حمایت‌های آموزشی و درمانی گسترده‌تری دارند.
نوشته های مرتبط
پیشگیری از دیسلکسیا
پیشگیری کامل از دیسلکسیا ممکن نیست، زیرا این اختلال عصبی مرتبط با ژنتیک و ساختار مغز است. با این حال، تشخیص زودهنگام و اقدامات حمایتی می‌توانند به کاهش تأثیرات دیسلکسیا کمک کنند. برخی از روش‌هایی که می تواند به کنترل علائم دیسلکسیا کمک کنند عبارتند از:
- شناسایی نشانه‌های دیسلکسیا در کودکان در سنین پایین و ارائه حمایت‌های لازم.
- استفاده از روش‌های آموزشی ویژه که برای کودکان با دیسلکسیا طراحی شده‌اند.
- انجام تمریناتی که به بهبود دانش زبانی و مهارت‌های واج‌شناختی کمک می‌کنند.
- فراهم کردن محیطی حمایتی که به کودکان اجازه می‌دهد بدون ترس از شکست، مهارت‌های خود را تمرین کنند.
تشخیص اختلال دیسلکسیا
فرآیند تشخیص دیسلکسیا توسط گفتاردرمان به منظور شناسایی و درک بهتر این اختلال و تأثیرات آن بر فرد انجام می‌شود. در ابتدا اطلاعات در مورد سابقه پزشکی و توسعه‌ای فرد جمع‌آوری می شود. متخصصان در مورد مشکلات یادگیری دیگر اعضای خانواده، تأخیرهای زبانی یا توسعه‌ای فرد و هرگونه شرایط پزشکی مرتبط دیگری که می تواند بر یادگیری تأثیر بگذارد، سؤالاتی را مطرح می کنند.
ارزیابی‌های تحصیلی به ارزیابی مهارت‌های خواندن، نوشتن و املا کمک می‌کنند. این ارزیابی‌ها معمولاً با استفاده از تست‌های استاندارد شده انجام می‌شوند که می‌توانند نقاط قوت و ضعف فردی را در این زمینه‌ها مشخص کنند.
در بررسی‌های روانشناختی به بررسی توانایی‌های شناختی و عملکرد فرد می‌پردازند. آنها می‌توانند شامل تست‌های هوش، حافظه، توجه و سایر توانایی‌های شناختی باشند.
معاینات بینایی و شنوایی برای اطمینان از اینکه مشکلات خواندن ناشی از مشکلات بینایی یا شنوایی نیستند، انجام می‌شوند. این مرحله مهم است زیرا مشکلات بینایی یا شنوایی می‌توانند علائمی مشابه با دیسلکسیا ایجاد کنند.
ارزیابی‌های زبانی به سنجش درک زبانی و توانایی‌های بیانی فرد می‌پردازند. آنها می‌توانند شامل تست‌های درک شنیداری، دایره لغات و توانایی‌های گفتاری باشند.
درمان اختلال دیسلکسیا
درمان دیسلکسیا به شیوه‌های مختلفی انجام می‌شود که هدف آنها کمک به افراد مبتلا برای بهبود مهارت‌های خواندن و نوشتن است.
آموزش‌های مبتنی بر واج‌شناسی بر تقویت درک واج‌ها و صداهای زبانی تمرکز دارند. این تمرینات به فرد کمک می‌کنند تا بتواند صداهای مختلف را تشخیص دهد و آنها را به کلمات معنادار تبدیل کند.
تمرینات خواندن با صدای بلند به افراد کمک می‌کند تا مهارت‌های خواندن خود را تقویت کنند و درک بهتری از مطالب خوانده شده داشته باشند.
تکنیک‌های آموزشی خاص شامل روش‌های متنوعی برای کمک به فرد در بهبود مهارت‌های خواندن و نوشتن مانند استفاده از کارت‌های واژگان، بازی‌های آموزشی و نرم‌افزارهای تعلیمی است.
درمان‌های غیرپزشکی شامل روش‌هایی است که به طور مستقیم با دارو در ارتباط نیستند که شامل تغذیه مناسب، درمان‌های حسی مانند تمرینات تعادلی و هماهنگی و تمرینات بینایی‌سنجی می باشد.
تمرینات تمرکز و شناخت به تقویت تمرکز و مهارت‌های شناختی مانند تمریناتی که به بهبود حافظه کمک می‌کنند یا فعالیت‌هایی که نیاز به تمرکز طولانی‌مدت دارند کمک می‌کنند.
دکترای تخصصی(PhD)گفتاردرمانی|مدرس دانشگاه|متخصص اختلال بلع 13سال تجربه
برای رزرو وقت همین الان نوبت بگیر
دریافت نوبت آنلاین با یک کلیک!
تکنیک های گفتاردرمانی در بهبود دیسلکسیا
درمان اختلال دیسلکسیا با استفاده از تکنیک‌های گفتاردرمانی یک رویکرد چند بعدی است که شامل تمرینات مختلفی می‌شود. این تمرینات به طور خاص برای کمک به افراد دیسلکسیک طراحی شده‌اند تا مهارت‌های خواندن و نوشتن آنها را بهبود بخشند. در اینجا برخی از این تکنیک‌ها آورده شده است:
- تقویت عضلات دهان و گلو شامل فعالیت‌هایی مانند دمیدن، مکیدن و جویدن هستند که به تقویت عضلات دهان کمک می‌کنند و در نتیجه تلفظ واضح‌تر و دقیق‌تری را ممکن می‌سازند.
- در تمرینات تشخیص واج‌ها تفاوت بین صداهای مختلف را تشخیص می دهند و آنها را به درستی در کلمات به کار می برند. این می‌تواند شامل بازی‌ها و فعالیت‌هایی باشد که تمرکز بر تشخیص و تولید صداهای خاص دارند.
- تمرینات تنفسی و عضلانی به بهبود کنترل تنفس و تقویت عضلاتی که در گفتار دخیل هستند کمک می‌کنند که می‌تواند به تلفظ بهتر و روان‌تر کمک کند.
این تمرینات، همراه با روش‌های دیگر مانند خواندن با صدای بلند و تمرینات دیداری-شنیداری، می‌توانند به افراد دیسلکسیک کمک کنند تا مهارت‌های خواندن و نوشتن خود را تقویت کرده و در نهایت به پیشرفت در ارتباطات کلامی و نوشتاری منجر شوند. این تمرینات باید تحت نظارت یک متخصص گفتار درمانی انجام شوند تا اطمینان حاصل شود که به درستی و با توجه به نیازهای فردی هر بیمار انجام می‌گیرند.
یکی از مراکز معتبر گفتاردرمانی مرکز گفتاردرمانی دکتر دشتله می باشد که به درمان انواع مشکلات اعم از آفازی، اختلال بلع، دیس آرتری، اختلالات عصبی، اختلالات اضطرابی و … می پردازد. در این مرکز انواع روش های تشخیصی مانند استروبوسکوپی، آندوسکوپی و … نیز انجام می گیرد.
عوارض ناشی از دیسلکسیا
اختلال دیسلکسیا می‌تواند تأثیرات متفاوتی بر افراد داشته باشد و عوارض آن ممکن است در طول زمان تغییر کند. برخی از عوارض رایج ناشی از دیسلکسیا عبارتند از:
- دشواری در خواندن کلمات، جملات و متون که می‌تواند شامل خواندن کند یا نادرست باشد.
- دشواری در نوشتن و املای کلمات به صورت دقیق.
- دشواری در به خاطر سپردن اطلاعات شنیداری یا دیداری کوتاه‌مدت.
- دشواری در برنامه‌ریزی و سازماندهی وظایف و فعالیت‌های روزمره.
- دشواری در درک مفاهیم پیچیده و دستورالعمل‌ها.
- احساس ناکامی و کمبود اعتماد به نفس به دلیل مشکلات یادگیری.
جمع بندی اختلال دیسلکسیا
دیسلکسیا یک اختلال یادگیری است که بر توانایی‌های خواندن و نوشتن فرد تأثیر می‌گذارد. این اختلال می‌تواند باعث مشکلاتی در خواندن کلمات، املای دقیق و درک مطلب شود. با این حال، با درمان‌های مناسب و حمایت‌های لازم، افراد مبتلا به دیسلکسیا می‌توانند مهارت‌های خود را تقویت کرده و در زندگی تحصیلی، شغلی و اجتماعی خود موفق شوند. تکنیک‌های گفتار درمانی، تمرینات تشخیص واج‌ها و تمرینات تنفسی و عضلانی می‌توانند به بهبود مهارت‌های ارتباطی و تلفظ کمک کنند. همچنین، روش‌های آموزشی متنوع و فردی‌سازی شده می‌توانند به افراد دیسلکسیک کمک کنند تا با چالش‌های یادگیری خود بهتر کنار بیایند.
سوالات متداول
درمان اختلال دیسلکسیا چقدر به طول می انجامد؟
درمان اختلال دیسلکسیا معمولاً یک فرآیند طولانی مدت است و به تلاش مستمر و رویکردهای آموزشی خاصی نیاز دارد. زمان لازم برای بهبودی به شدت اختلال، سن شروع درمان و تکنیک‌های استفاده شده بستگی دارد. هرچه زودتر درمان شروع شود، نتایج بهتری حاصل می‌شود. اما باید توجه داشت که دیسلکسیا یک وضعیت مادام‌العمر است و درمان‌ها بیشتر بر بهبود مهارت‌ها و استراتژی‌های مقابله‌ای تمرکز دارند تا اختلال به طور کامل رفع شود.
آیا بزرگسالان نیز دچار اختلال دیسلکسیا می شوند؟
بزرگسالان نیز دچار اختلال دیسلکسیا می شوند. در برخی موارد، اختلال خواندن در بزرگسالان از دوران کودکی وجود داشته اما تا بزرگسالی تشخیص داده نشده است. بزرگسالان مبتلا به دیسلکسیا در املا، یادداشت‌برداری، به خاطر سپردن کلمات و یادگیری زبان جدید مشکل دارند.
