مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی شایع است و می تواند منجر به سوء تغذیه و مشکلات سلامتی در بیماران پس از این عارضه مغزی شود. بلع نامهای دیگر آنفراموسیس یا دیسفاژی است. سکته مغزی می‌تواند منجر به مشکلات بلع در بیماران شود. در زمان سکته مغزی، قسمتی از مغز به دلیل قطع یا کاهش جریان خون، آسیب می بیند که باعث می شود که کنترل عضلات بلع (عضلات موجود در گلو) کاهش یابد. در این مقاله شما را با علائم، مهمترین مشکلات بلع، نقش گفتاردرمانی در برطرف نمودن مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی و … آشنا می نماییم.
فهرست مطالب
هنگامی که سکته مغزی رخ می دهد، می تواند بر عضلات و اعصاب مسئول بلع تأثیر بگذارد و بلع غذا، مایعات یا حتی بزاق را دشوار یا حتی غیرممکن کند. اختلال بلع می تواند منجر به عوارض جدی مانند پنومونی آسپیراسیون، سوء تغذیه و کم آبی شود.
برخی از علائم رایج مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی شامل سرفه کردن مکرر یا احساس خفگی هنگام خوردن یا نوشیدن، مشکل در شروع بلع، برگشت غذا یا مایعات از طریق بینی یا دهان، و صدای غرغر در گلو در حین یا بعد از بلع است.
برای بیماران سکته مغزی مهم است که ارزیابی بلع را از یک آسیب شناس گفتار و زبان دریافت کنند تا میزان دیسفاژی آنها مشخص شود و یک برنامه درمانی مناسب تهیه شود. درمان ممکن است شامل تمرین هایی برای تقویت عضلات مورد استفاده در بلع، اصلاح بافت غذا و مایعات برای آسانتر کردن بلع آنها و استفاده از لوله های تغذیه در موارد شدید باشد.
مهمترین مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی
مشکل در شروع بلع: این زمانی است که بیمار در شروع فرآیند بلع مشکل دارد. آنها ممکن است غذا یا مایعاتی در دهان خود داشته باشند که به نظر نمی رسد آنها را قورت دهند، یا ممکن است هنگام تلاش برای قورت دادن سرفه کنند.
- تاخیر در بلع: این زمانی است که بین زمانی که بیمار غذا یا مایعات را در دهان خود قرار می دهد و زمانی که واقعاً آن را می بلعد، تاخیر وجود دارد. این می تواند خطر آسپیراسیون را افزایش دهد، یعنی زمانی که غذا یا مایع به جای مری وارد راه هوایی می شود.
- ضعف در عضلات مورد استفاده برای بلع: بیماران سکته مغزی ممکن است در عضلات مورد استفاده برای بلع دچار ضعف شوند که می تواند حرکت غذا یا مایعات را از دهان به معده دشوار کند.
- کاهش حس در دهان و گلو: بیماران سکته مغزی نیز ممکن است کاهش حس در دهان و گلو را تجربه کنند، که می تواند تشخیص زمان وجود غذا یا مایع در دهان یا زمان بلع را دشوار کند.
- بلع ناکارآمد: زمانی است که بیمار قادر به بلعیدن است، اما این فرآیند کارآمد نیست. ممکن است قورت دادن آنها بیشتر طول بکشد یا برای انجام این کار نیاز به تلاش بیشتری داشته باشند.
دلایل اختلال دیسفاژی
مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی معمولاً به دلیل آسیب به بخش هایی از مغز است که بلع را کنترل می کند.
ناحیه خاصی از مغز که تحت تأثیر سکته مغزی قرار می گیرد می تواند نوع و شدت مشکل بلع را تعیین کند. به عنوان مثال، سکته مغزی در ساقه مغز، که بسیاری از عملکردهای اساسی بدن را کنترل می کند، می تواند منجر به مشکلات شدیدتر بلع شود تا سکته مغزی در قشر مغز، که مسئول تفکر و استدلال سطح بالاتر است.
علاوه بر اثرات مستقیم سکته، عوامل دیگری نیز می توانند در ایجاد مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی نقش داشته باشند. اینها ممکن است شامل ضعف یا فلج عضلانی، هماهنگی ضعیف عضلات درگیر در بلع، کاهش حس در دهان و گلو، و تغییرات شناختی یا رفتاری باشد که بر توانایی بیمار برای پیروی از دستورالعمل‌ها یا برقراری ارتباط با نیازهای خود تأثیر می‌گذارد.
برای بیماران سکته مغزی مهم است که ارزیابی بلع را از یک آسیب شناس گفتار و زبان دریافت کنند تا میزان مشکل آنها مشخص شود و یک برنامه درمانی مناسب تهیه شود. درمان ممکن است شامل تمرین‌هایی برای تقویت عضلات مورد استفاده در بلع، اصلاح بافت غذا و مایعات برای آسانتر کردن بلع آنها و استفاده از لوله‌های تغذیه در موارد شدید باشد.
علائم مشکلات دیسفاژی در بیماران سکته مغزی
- سرفه کردن مکرر یا احساس خفگی هنگام خوردن یا آشامیدن
- مشکل در شروع بلع
- برگشت غذا یا مایعات از طریق بینی یا دهان
- صدای خس خس در گلو در حین یا بعد از بلع
- احساس گیرکردن غذا یا مایعات در گلو یا قفسه سینه
- افزایش آب دهان
- برگشت غذا یا مایعات به گلو
- درد یا ناراحتی هنگام بلع
- کاهش وزن یا سوء تغذیه بدون دلیل مشکل بلع
- کم آبی بدن
بیشتر بخوانید : اختلال بلع در سالمندان
درمان مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی
گفتار درمانی جزء مهمی از درمان مشکلات بلع یا دیسفاژی در بیماران سکته مغزی است. آسیب شناس گفتار-زبان (SLP) می تواند عملکرد بلع بیمار را ارزیابی کرده و یک برنامه درمانی مناسب ایجاد کند. SLP ممکن است روی تمرینات و تکنیک های مختلفی برای بهبود عملکرد بلع بیمار با بیمار کار کند، از جمله:
- تمرینات تقویتی: این تمرینات برای تقویت عضلات مورد استفاده در بلع از جمله ماهیچه های زبان، لب ها و گلو طراحی شده اند.
- تحریک حسی: این تکنیک شامل استفاده از بافت ها و دماهای مختلف غذا و مایع برای تحریک حواس بیمار و بهبود توانایی او در تشخیص غذا و مایعات در دهان است.
- آموزش و مشاوره: متخصص گفتاردرمانی ممکن است به بیمار و مراقبان او آموزش و مشاوره در مورد راهکارهایی برای کاهش خطر آسپیراسیون، مانند اصلاح بافت غذا و مایعات و خوردن لقمه های کوچکتر یا جرعه جرعه ارائه دهد.
- تمرینات بلع: این تمرینات برای تقویت عضلات مورد استفاده در بلع و بهبود هماهنگی بین عضلات درگیر در بلع طراحی شده اند.
- اصلاح قوام غذا و مایعات: تغییر بافت غذا و مایعات به منظور آسانتر شدن قورت دادن آنها می‌تواند خطر آسپیراسیون را کاهش دهد. این ممکن است شامل غلیظ شدن مایعات یا پوره کردن غذاهای جامد باشد.
- تکنیک های موقعیت یابی: تغییر وضعیت بیمار در حین غذا خوردن یا نوشیدن می تواند به تسهیل بلع کمک کند. برای مثال، کج کردن سر به سمت جلو یا چرخاندن سر به یک طرف ممکن است بلع را آسانتر کند.
عسل برای رفع مشکلات دیسفاژی در بیماران سکته مغزی
استفاده از عسل به عنوان روشی برای رفع مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی ممکن است مورد توجه قرار گیرد. عسل دارای خواص: ضد التهابی، ضد باکتریایی و ضد ویروسی است که ممکن است در بهبود عملکرد بلع شونده و کاهش خطر عفونت های تنفسی مرتبط با خفگی غذا در راه ریه کمک کند. همچنین، عسل به عنوان یک ماده نرم کننده و مرطوب کننده طبیعی می تواند در آسان تر شدن فرآیند بلع و کاهش احساس درد و گرفتگی نیز موثر باشد.
با این حال، قبل از استفاده از عسل برای رفع مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی، باید به نکات زیر توجه کرد:
- مشورت با پزشک: قبل از شروع هرگونه درمان تکمیلی، همیشه بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. آنها می‌توانند به شما راهنمایی کنند و توصیه‌هایی برای استفاده از عسل در صورت لزوم ارائه دهند.
- نوع عسل: اگر تصمیم به استفاده از عسل دارید، بهتر است عسل طبیعی و خالص را انتخاب کنید. عسل تقلبی یا شامل افزودنی های مصنوعی ممکن است تأثیرات معکوس داشته باشد و منجر به مشکلات دیگری شود.
- مقدار مصرف: مقدار مصرف عسل باید با توجه به راهنمایی پزشک تعیین شود. استفاده بیش از حد ممکن است به جای بهبودی، مشکلات دیگری را ایجاد کند.
- آلرژی: در صورتی که بیمار به عسل یا مواد زنبورعسل حساسیت دارد یا در گذشته به واسطه مصرف عسل عوارض آلرژیکی داشته است، استفاده از عسل توصیه نمی‌شود.
به طور کلی، عسل می‌تواند به عنوان یک روش مکمل و در کنار درمان های دیگر مورد استفاده قرار گیرد، اما مشاوره پزشک و رعایت نکات فوق الذکر هم با اهمیت است.
دارو برای رفع مشکلات دیسفاژی در بیماران سکته مغزی
درمان مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی ممکن است شامل داروها و روش‌های درمانی دیگر باشد. انتخاب داروها بستگی به: علت مشکل بلع، علائم همراه و توصیه‌های پزشک دارد. در زیر چند دسته از داروها که معمولاً در درمان مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی استفاده می‌شوند، ذکر شده است:
- مواد ضد التهاب: ممکن است پزشک مواد ضد التهابی مانند استروئیدها را تجویز کند تا التهاب را در ناحیه گلو و طریقه بلع شونده کاهش دهد.
- مواد مرطوب کننده: استفاده از محلول‌ها و اسپری‌های مرطوب کننده می‌تواند در تسهیل بلعیدن کمک کند و احساس گرفتگی را کاهش دهد.
- داروهای ضد تشنج: در صورتی که مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی به علت تشنج ها باشد، داروهای ضد تشنج ممکن است تجویز شوند.
- داروهای مربوط به مشکلات معده: برخی از بیماران سکته مغزی ممکن است مشکلات معده داشته باشند که می‌تواند بر بلعیدن تأثیر بگذارد. در این صورت، داروهای معده محافظ ممکن است تجویز شوند.
مهم است که تجویز و مصرف داروها توسط پزشک شما انجام شود، زیرا آنها می‌توانند بر اساس وضعیت شما، تاریخچه بیماری و داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، تعیین شوند. همچنین، ممکن است نیاز به تنظیمات و تغییرات مکرر در داروها داشته باشید تا بر اساس وضعیت و بهبودی شما، درمان بهینه ارائه شود.
بیشتر بخوانید : ارزیابی آندوسکوپی بلع
سایر راهکارهای درمانی
لوله های تغذیه: در موارد شدید، ممکن است یک لوله تغذیه برای اطمینان از دریافت تغذیه و هیدراتاسیون کافی بیمار لازم باشد.
جراحی: در موارد نادر، ممکن است برای اصلاح یک مشکل ساختاری که باعث دیسفاژی می شود، جراحی لازم باشد.
جمع بندی
مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی می‌تواند به علت آسیب به قسمت های مغزی مرتبط با کنترل بلع شونده و صافی‌ها رخ دهد. این مشکلات می‌توانند باعث: دشواری در بلعیدن غذا و مایعات، خطر خفگی و کاهش کیفیت زندگی بیمار شوند. برای مدیریت این مشکلات، روش‌های مختلفی از جمله: استفاده از تغذیه خوراکی یا لوله‌گذاری معده، تمرینات تقویت عضلات بلع شونده، داروهای ضد التهاب و مرطوب‌کننده، و مدیریت مشکلات معده می‌تواند استفاده شود. همچنین، تغییرات در رژیم غذایی و همکاری با تیم درمانی می‌تواند بهبودی و بهبود کیفیت زندگی بیمار را تسهیل کند. مهمترین نکته این است که همواره با پزشک خود مشورت کنید تا درمان مناسب و تدابیر مورد نیاز برای شما تعیین شود.
سوالات متداول مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی
1. آیا مشکلات دیسفاژی در بیماران سکته مغزی قابل درمان هستند؟
بله، مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی معمولاً قابل درمان هستند. با تشخیص صحیح و استفاده از روش های درمانی مناسب، بیماران می‌توانند بهبود یابند و کیفیت زندگی خود را بهبود بخشند.
2. چه عللی باعث مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی می‌شود؟
مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی معمولاً به دلیل آسیب به قسمت‌های مغزی مسئول کنترل عضلات بلعیدن و صافی‌ها ایجاد می‌شود. این ممکن است به دلیل قطع یا کاهش جریان خون به مغز در زمان سکته مغزی باشد.
3. آیا مشکلات دیسفاژی در بیماران سکته مغزی باعث خطر خفگی می‌شود؟
بله، مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی می‌توانند باعث خطر خفگی شوند. در صورتی که بیماران دچار دشواری در بلعیدن غذا یا مایعات باشند، احتمال ورود مواد به مجرای تنفسی و خفگی غذا در راه ریه افزایش می‌یابد.
4. چه راهکارهایی برای مدیریت مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی وجود دارد؟
مدیریت مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی شامل: استفاده از تغذیه خوراکی یا لوله گذاری معده، تمرینات تقویت عضلات بلعیدن و صافی ها، استفاده از تکنولوژی های کمکی مانند لوله های تغذیه و کمک های بلعیدن و روش های مکمل بلع مانند استفاده از نیمه جامدات و آب پنیر می‌باشد.
5. آیا تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند بهبودی در مشکلات دیسفاژی در بیماران سکته مغزی ایجاد کند؟
بله، تغییرات در رژیم غذایی می‌تواند بهبودی در مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی ایجاد کند. به عنوان مثال، استفاده از مایعات غلیظ، خوردن غذای نرم و آسان برای بلعیدن و جذب مواد غذایی به شکل مرحله‌ای می‌تواند به بیماران کمک کند.
این سوالات و پاسخ‌ها می‌توانند به شما در درک بهتری از مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی کمک کنند. با این حال، توصیه می‌شود همواره با پزشک و تیم درمانی خود مشورت کنید تا درمان مناسب و بهینه برای شما تعیین شود.
6. لوله گذاری معده برای رفع مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی مناسب است؟
بله، لوله گذاری معده یا تغذیه معده‌ای (Gastrostomy) برای رفع مشکلات بلع در بیماران سکته مغزی مناسب است. این روش به بیمارانی که دارای مشکلات بلع شدید و ناتوانی در بلعیدن مواد غذایی هستند، کمک می‌کند. با استفاده از لوله گاستروستومی ( PEG) می‌توان به صورت مستقیم مواد غذایی و مایعات را به معده، بدون نیاز به بلعیدن آنها تزریق کرد.
تغذیه از طریق لوله گذاری معده مزایای زیر را دارد:
- تغذیه از طریق لوله گاستروستومی بسیار آسانتر و ایمن‌تر است، زیرا بیمار نیازی به بلعیدن مواد غذایی ندارد که ممکن است خطر خفگی را افزایش دهد.
- با تغذیه معده‌ای، می‌توان نیازهای تغذیه‌ای بیمار را به صورت کامل تأمین کرد، زیرا مواد غذایی و مایعات به صورت مستقیم به معده تزریق می‌شوند.
- با استفاده از تغذیه معده‌ای، بیماران قادر به دریافت تغذیه کافی هستند و می‌توانند کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.
مهم است که تصمیم در مورد لوله گذاری معده با همکاری تیم درمانی شما، به ویژه با پزشک و تغذیه‌شناس، اتخاذ شود. آنها با بررسی وضعیت شما و نیازهای تغذیه‌ای شما، بهترین راهکار را برای شما تعیین خواهند کرد.
بیشتر بخوانید :
