بیماری ام اس کودکان : نگاهی به علائم، تشخیص و درمان بیماری ام اس

ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis)، یک بیماری خود ایمنی پیچیده است. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به طور اشتباه به ماده‌ای به نام میلین حمله می‌کند. این ماده عصب‌های مغز و نخاع را فرا می‌گیرد و از آنها محافظت می‌کند. میلین وظیفه انتقال سیگنال‌های عصبی با سرعت به سراسر بدن را دارد. اگر میلین آسیب ببیند، سیگنال‌ها کندتر جابه‌جا می‌شوند و ارتباط نادرستی بین عصب‌ها ایجاد می‌شود که به بیماری ام اس منجر می‌شود. بیماری ام اس کودکان به وقوع بیماری ام اس در دوران کودکی اشاره دارد. این بیماری بسیار نادر است و تنها در 3 تا 5 درصد از موارد ام اس تشخیص داده می‌شود و از این تعداد، کمتر از 1 درصد موارد قبل از 10 سالگی تشخیص داده می‌شوند.

در این مقاله در ابتدا به بیماری ام اس کودکان می پردازیم و در مورد علایم و علل این اختلال صحبت خواهیم کرد. همچنین در مورد انواع بیماری ام اس، چگونگی تشخیص و درمان دارویی و گفتاردرمانی عوارض ناشی از ام اس خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید.

بیماری ام اس کودکان و انواع آن

ام اس یا مولتیپل اسکلروزیس (Multiple Sclerosis) یک بیماری خود ایمنی مزمن است که سیستم ایمنی بدن به طور نادرست به اجزای سیستم عصبی حمله می‌کند. این بیماری باعث تخریب ماده‌ای به نام میلین می‌شود که اعصاب مغز و نخاع را احاطه کرده و از آنها محافظت می‌کند.

میلین وظیفه انتقال سیگنال‌های عصبی با سرعت و دقت به سراسر بدن را داراست. اگر میلین تخریب شود یا آسیب ببیند، سیگنال‌ها به ناحیه متضرر کندتر و با اشکال نادرستی منتقل می‌شوند که موجب بروز مشکلات متنوعی از جمله اختلالات حرکتی، بینایی، حسی و عملکرد عصبی در بیماران می‌شود.

انواع بیماری ام اس عبارتند از:

1. ام اس ارتباطی (Relapsing-Remitting MS – RRMS): در این نوع، بیماران دوره‌هایی از تعداد معینی از علائم را تجربه می‌کنند که با دوره‌های تعدادی از بهبودی علائم تعویض می‌شوند.
2. ام اس مزمن پیشرونده (Primary Progressive MS – PPMS): در ام اس مزمن پیشرونده، بیماران تدریجاً بدون دوره‌های بازگشت علائم تغییرات بیماری را تجربه می‌کنند.
3. ام اس ثانویه پیشرونده (Secondary Progressive MS – SPMS): بسیاری از بیماران با ام اس ارتباطی (RRMS) پس از گذشت زمان تبدیل به این نوع می‌شوند، که با تدریج تغییرات بیماری و بدون دوره‌های بازگشت علائم رخ می‌دهد.
4. ام اس بازگشتی (Cis-MS): این نوع ام اس به دوران آغازین بیماری اشاره دارد و بیماران علائم اولیه ام اس را تجربه می‌کنند. بعضی از افراد با Cis-MS پس از مدتی به یکی از نوع‌های دیگر ام اس تبدیل می‌شوند.

ام اس کودکان و نوجوانان به عنوان “ام اس اطفال” (Pediatric Onset Multiple Sclerosis – POMS) نیز شناخته می‌شود. این نوع ام اس معمولاً در سنین کمتر از 16 سال شروع می‌شود و ممکن است به عنوان “ام اس زودرس” یا “ام اس جوانان” نیز از آن نام برده شود. تا 98٪ از موارد ام اس در کودکان از نوع عود کننده-بهبود یابنده هستند، که در این نوع، علائم بیماری ام اس ممکن است ظاهر شوند و سپس بهبود یابند، اما بیماری هنوز به طور کلی قابلیت پیشرفت دارد.

همچنین مهم است بدانیم که اگرچه کودکان و نوجوانان با ام اس ممکن است سریعتر بهبود یابند، اما در معرض خطر بیشتری برای مشکلات شناختی قرار دارند که ممکن است بر تحصیلات و عملکرد آموزشی آنها تأثیر بگذارد. بنابراین، مدیریت و پشتیبانی از کودکان و نوجوانان مبتلا به ام اس اطفال به عنوان یک نقطه کلیدی در مدیریت این بیماری می‌تواند مؤثر باشد.

علائم بیماری ام اس کودکان

علائم ام اس در کودکان به طور کلی شبیه به علائم بزرگسالان است و با توجه به ناحیه مختلف در مغز و نخاع که تحت تأثیر قرار گرفته باشد، علائم متفاوتی می‌توانند داشته باشند. علائم ام اس در کودکان معمولاً به صورت عود و تجدید وجود دارند و ممکن است به طور پیوسته به طول بیانجامند. این علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• خستگی، ضعف و لرزش
• تغییرات بینایی (اختلال در حرکت چشمی، تاربینی، دوبینی و کاهش بینایی)
• اسپاسم (انقباض مداوم عضله) و اسپاستیسیته عضلات (ضعف عضلات)
• سرگیجه و اختلالات حسی (گزگز، سوزن سوزن شدن و بی‌حسی)
• مشکلات کنترل روده و مثانه
• لکنت زبان
• حساسیت به گرما

علاوه بر این علائم، کودکان مبتلا به ام اس ممکن است اختلالات خلقی داشته باشند که شامل افسردگی، اختلال هراسی، افسردگی دو قطبی و اختلال سازگاری می باشد. این اختلالات می‌توانند تاثیرات منفی بر تحصیلات و رفتار آموزشی کودکان داشته باشند و نیاز به مداخلات روان‌شناختی داشته باشند. همچنین مشکلات شناختی نیز در کودکان ممکن است ایجاد شود که می‌تواند تغییراتی در حافظه، تمرکز، سرعت پردازش اطلاعات و عملکردهای اجرایی داشته باشد.

عوامل ایجاد کننده ام اس کودکان

چگونگی ایجاد بیماری ام اس (Multiple Sclerosis) در کودکان هنوز به دقت مشخص نشده است ولی تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که عوامل زیر ممکن است خطر ابتلا به ام اس در کودکان را افزایش دهند:

• قرار گرفتن در معرض سموم
• کمبود ویتامین D
• اضافه وزن
• عوامل ژنتیکی
• قرار گرفتن در معرض ویروس‌ها

تشخیص بیماری ام اس کودکان

آزمایشاتی که متخصص می‌تواند برای تشخیص ام اس در کودکان استفاده کند، شامل موارد زیر می‌شود:

در ابتدا متخصص با مطالعه تاریخچه بیماری فرد و سوالات مفصلی در مورد علائم، دوره‌های بازگشت و بهبود و سابقه خانوادگی بیماری ام اس در خانواده، اطلاعات مهمی را از بیمار جمع‌آوری می‌کند.

انجام ام آر آی (MRI) نیز برای تشخیص ام اس صورت می گیرد. این تصویربرداری با رزونانس مغناطیسی میزان و احتمال آسیب دیدگی مغز و نخاع را نشان می‌دهد. همچنین می‌تواند وجود التهاب در عصب بینایی بین چشم و مغز (نوریت بینایی) را نیز مشخص کند.

آزمایش مایع نخاعی (Lumbar Puncture)  از دیگر روش های تشخیصی برای بیماری ام اس است. برای جمع آوری مایع نخاعی که مغز و نخاع را احاطه می‌کند، از طریق یک سوزن انجام می‌شود. این نمونه سپس برای بررسی علائم ام اس مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

آزمون پتانسیل‌های برانگیخته شده (Evoked Potential) نشان می‌دهد که سیگنال‌ها به چه سرعت از طریق اعصاب حرکت می‌کنند. در مواردی که کودک سابقه نوریت بینایی را داشته باشد (به طور خصوصی در ام اس کودکان)، این سیگنال‌ها در کودکان مبتلا به ام اس ممکن است کندتر جابه‌جا شوند.

توموگرافی انسجام نوری (Optical Coherence Tomography – OCT) آزمایشی است که از عصب بینایی تصاویری را تهیه می‌کند. این آزمون می‌تواند تغییراتی که در عصب بینایی ناشی از نوریت بینایی ایجاد می‌شود را نشان دهد.

درمان بیماری ام اس کودکان

درمان ام اس کودکان به منظور کاهش علائم، جلوگیری از حملات آتی و تسکین عوارض انجام می‌شود. هنوز درمانی دقیق برای ام اس کودکان وجود ندارد، اما روش‌های درمانی متنوعی برای کمک به کودکان مبتلا به ام اس در دسترس است:

 برای درمان حملات ناشی از ام اس

برای کاهش التهاب در مغز و نخاع در هنگام حمله کورتیکواستروئیدها (کورتیکون) تجویز می شود و این داروها شامل متیل پردنیزولون( (Solu-Medrolمی‌شود. این داروها برای بعضی افراد عوارض دارد و باید در صورت بروز علائم مشکوک به متخصص مراجعه شود.

برای کاهش و جلوگیری از بروز حملات ام اس کودکان

• اینترفرون بتا – 1 آ (سینووکس)
• اینترفرون بتا -1ب (بتاسرون)
• گلاتیرامر استات (کوپاکسون)

این داروها به صورت عضلانی یا زیر پوستی تزریق می‌شوند. متخصص در ابتدا با دوز پایین دارو را تجویز می کند و طی مراحل مختلف دوز آن را افزایش می دهد.

درمان علائم ام اس کودکان

• فیزیوتراپی و کاردرمانی به تقویت عضلات، بهبود تعادل و کمک به کودک در مدیریت علائم فیزیکی ام اس کمک می‌کنند.
• برخی داروها می‌توانند برای کمک به تسکین علائم مانند خستگی و افسردگی مورد استفاده قرار گیرند.
• کودکان ممکن است نیاز به مشاوره داشته باشند تا با تغییراتی که در زندگی خود از جمله عوارض اجتناب‌ناپذیر ام اس روبرو می‌شوند، بهتر برخورد کنند.
• کمک به کودک در مدیریت عوامل محیطی مثل حرارت و استراحت در دوره‌های حملات می‌تواند به بهبود علائم کمک کند.
• تغذیه مناسب و مصرف ویتامین D می‌تواند به کودک کمک کند تا عوارض متعدد ام اس را کاهش دهد.
• همچنین باید توجه داشت که مشکلاتی مانند تب یا عفونت می‌توانند علائم ام اس را بدتر کنند. بنابراین، مدیریت صحیح این مشکلات نیز برای بهبود علائم کودکان مهم است.

گفتاردرمانی در درمان ام اس کودکان

گفتار درمانی یکی از روش‌های مفید در درمان کودکان مبتلا به ام اس (اسکلروز متعدد) است. این نوع درمان به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های ارتباطی و زبانی‌شان را بهبود بخشند، با مشکلات تکلیفی و شناختی برخورد کنند و بهبود کیفیت زندگی‌شان را تا حدی افزایش دهند.

گفتاردرمانی به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های زبانی آنها را توسعه دهند. این شامل بهبود تلفظ، افزایش دایره واژگان، بهبود ساختار جملات و توانایی درک و تفسیر زبان می‌شود.

گفتاردرمانی به تسکین علائم ام اس مثل خستگی، تغییرات بینایی و مشکلات عضلانی کمک می کند. کودکان ممکن است مشکلاتی در انتقال اطلاعات و ارتباط با دیگران داشته باشند. گفتاردرمانی به آنها کمک می‌کند تا ارتباطات خود را بهبود دهند و به شیوه‌های مؤثرتری برای انتقال اطلاعات و خواسته‌های خود بپردازند.

ام اس ممکن است تأثیرات شناختی روی کودکان داشته باشد و موجب مشکلاتی مثل افسردگی، اضطراب و مشکلات تفکری شود. گفتار درمانی می‌تواند به کودکان کمک کند تا با این مشکلات مقابله کنند و استراتژی‌های مدیریت آنها را یاد بگیرند.

به دلیل مشکلات جسمی و شناختی که ممکن است در ام اس به وجود آید، کودکان ممکن است اعتماد به نفس کمتری داشته باشند. گفتاردرمانی به آنها کمک می‌کند تا اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند و خود را بهتر مدیریت کنند.

تعامل اجتماعی: ام اس می‌تواند تأثیرات منفی بر تعامل اجتماعی کودکان داشته باشد. گفتار درمانی می‌تواند به آنها کمک کند تا مهارت‌های تعامل اجتماعی خود را تقویت کنند و بهتر با دیگران ارتباط برقرار کنند.

کودکان ممکن است مشکلاتی در مدرسه داشته باشند که به عنوان یک جزء از درمان گفتاردرمانی می‌تواند به آنها کمک کند تا تحقق اهداف تعلیمی‌ آنها را دنبال کنند.

رژیم مناسب برای کودکان ام اس

رعایت یک رژیم غذایی مناسب می‌تواند برای کودکان مبتلا به ام اس مفید باشد و به کاهش علائم و پیشگیری از عود بیماری کمک کند. مطالعات نشان داده‌اند که موارد زیر در رژیم غذایی می‌توانند مفید باشند:

• مصرف متعادل کربوهیدرات‌های پیچیده، چربی‌های سالم، پروتئین، میوه و سبزیجات می‌تواند به سلامت کلی کودک کمک کند.
• مصرف غذاهای غنی از آهن مانند سبزیجات سبز رنگ (مثل اسفناج و لوبیا)، گوشت مرغ و بوقلمون می‌تواند به بهبود سلامت عمومی کودک کمک کند.
• اسیدهای چرب امگا 3 در ماهی‌های آزاد، بذر کتان و گردو یافت می‌شوند و ممکن است با کاهش عود بیماری مرتبط باشند.
• کمبود ویتامین D عامل مهمی در شیوع بیماری ام اس است. مصرف ماهی‌های چرب مثل ماهی قزل آلا و ماهی کنسرو شده، زرده تخم‌مرغ، قارچ، غذاهای غنی شده و مکمل‌های ویتامین D می‌توانند مفید باشند.
• سبزیجات تیره و برگدار و سایر سبزیجاتی که فیبر غنی دارند، ممکن است به کنترل قند خون کمک کرده و از عود بیماری جلوگیری کنند. این سبزیجات شامل اسفناج، کلم بروکلی و کلم پیچ می‌باشند.

نتیجه گیری

ام اس کودکان یک بیماری نادر است که به دلیل تأثیرات آن بر رشد و توسعه فیزیکی و شناختی کودکان، نگرانی‌های خاصی را ایجاد می‌کند. علائم و درمان ام اس در کودکان ممکن است متفاوت از بزرگسال باشد و به دقت باید توسط متخصص ارزیابی شود.

درمان ام اس در کودکان معمولاً شامل درمان حملات با داروهایی مانند کورتیکواستروئیدها، جلوگیری از حملات با داروهای دیگر و درمان علائم با مشاوره، فیزیوتراپی و داروها می‌شود. همچنین، رعایت یک رژیم غذایی سالم و مناسب می‌تواند به بهبود علائم و کاهش عود بیماری کمک کند.

هر چند ارتباطات میان رژیم غذایی و ام اس کودکان هنوز به دقت مورد بررسی قرار نگرفته‌ است، اما مصرف مواد غذایی سالم و متنوع می‌تواند به بهبود سلامت عمومی کودکان کمک کند. همچنین، تغذیه مناسب می‌تواند تأثیر مثبتی بر رشد و توسعه آنان داشته باشد.

سوالات متداول در مورد ام اس کودکان

آیا تغذیه مناسب می‌تواند تأثیر مثبتی بر روی بیماری ام اس در کودکان داشته باشد؟

تغذیه مناسب می‌تواند در کاهش عود بیماری و تسکین علائم کمک کند. همانطور که گفته شد رعایت یک رژیم غذایی متعادل و مصرف مواد غذایی غنی از آهن، ویتامین D، آهن و اسیدهای چرب امگا ۳ می‌تواند مفید باشد.

آیا ام اس در کودکان قابل پیش‌گیری است؟

علت دقیق ام اس نامعلوم است و از آنجا که این بیماری اتوایمیونی است، پیش‌گیری مستقیم آن ممکن نیست. اما رعایت سبک زندگی سالم و مصرف مواد غذایی مناسب می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به ام اس کمک کند.

بیماری ام اس چه تأثیری بر روی زندگی روزمره کودکان دارد؟

ام اس می‌تواند بر روی زندگی روزمره کودکان از جمله عملکردهای جسمی و شناختی آنان تاثیر بگذارد. این بیماری می‌تواند نیاز به درمان دارویی، فیزیوتراپی و مشاوره داشته باشد.