تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی

تحریک الکتریکی مغز (به انگلیسی: Transcranial Electrical Stimulation، به اختصار: TES) یک روش غیرتهاجمی است که با استفاده از جریان الکتریکی بسیار کم، بر روی پوست سر به مغز اعمال می‌شود. این تکنیک در سال‌های اخیر برای درمان برخی اختلالات عصبی و روانی، از جمله سکته مغزی، مورد توجه قرار گرفته است.  در این متن، می‌خواهیم در مورد استفاده از تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی صحبت کنیم. همچنین در مورد تاثیر گفتار درمانی بر این امر و عوارض ناشی از تحریک الکتریکی بپردازیم.

سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی یک عارضه ناگهانی در عملکرد مغز است که ناشی از قطع یا کاهش رساندن خون به یک قسمت از مغز می‌شود. این وقوع می‌تواند منجر به تلفات جدی در عملکرد نورون‌ها و بافت مغزی شود. اغلب افرادی که سکته مغزی داشته‌اند، با مشکلاتی همچون ناتوانی حرکتی، مشکلات گفتاری، مشکلات حافظه و تمرکز روبرو می‌شوند. طبق تحقیقات انجام شده می توان با تحریک الکتریکی مغز، سکته مغزی را تا حدودی درمان نمود.

تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی چگونه انجام می شود؟

تحریک الکتریکی مغز (TES) در درمان سکته مغزی می‌تواند به دو روش اصلی، یعنی تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم (tDCS)  و تحریک الکتریکی مغز با جریان متناوب  (tACS)، انجام شود. هر یک از این روش‌های تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی دارای فنون و محل اعمال متفاوتی هستند. البته، تکنیک‌های دیگر نیز در تحریک الکتریکی مغز استفاده می‌شوند، اما در اینجا به دو روش اصلی متمرکز می‌شویم.

---

بیشتر بخوانید : تحریک الکتریکی مغز 

---

۱. تحریک الکتریکی مغز با جریان مستقیم (tDCS):

در این روش تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی ، دو الکترود که یکی مثبت (آنود) و دیگری منفی (کاتود) است، بر روی پوست سر قرار می‌گیرند. الکترود مثبت در ناحیه‌ای قرار می‌گیرد که نیاز به تحریک دارد و الکترود منفی در ناحیه‌ای قرار می‌گیرد که تحریک نمی‌شود. جریان الکتریکی با قدرت کم و در طول زمان مشخصی از طریق الکترودها به مغز اعمال می‌شود. این جریان الکتریکی می‌تواند فعالیت نورون‌ها را تغییر داده و بهبود عملکرد مغز را تسهیل کند.

۲. تحریک الکتریکی مغز با جریان متناوب (tACS):

در این روش، جریان الکتریکی با فرکانس متناوب و شدت مشخصی به مغز اعمال می‌شود. معمولاً از الکترودهایی با فرکانسهای خاص، مانند 1 هرتز تا 100 هرتز، استفاده می‌شود. این جریانها می‌توانند ریتم فعالیت مغز را تغییر داده و بهبود عملکرد مغز را تسهیل کنند.

در هر دو روش tDCS و tACS، معمولاً قبل از شروع تحریک الکتریکی، محل قرارگیری الکترودها روی پوست سر با استفاده از ژل یا پد مرطوب مشخص می‌شود. سپس جریان الکتریکی در tDCS) یا با فرکانس مشخص (در tACS) به صورت پیوسته) اعمال می‌شود. مدت زمان و شدت جریان الکتریکی بسته به نوع بیماری، وضعیت فردی هر فرد و دستورالعمل پزشک تعیین می‌شود.

تکنیک‌های دیگری نیز برای تحریک الکتریکی مغز استفاده می‌شوند، از جمله تحریک الکتریکی مغز با جریان متناوب پالسی (tACS-P), تحریک الکتریکی مغز با جریان متناوب پالسی توام (tRNS), و تحریک الکتریکی مغز با جریان متناوب متناوب (tAMT). این روش‌ها هر کدام قابلیت‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند و نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر و تحقیقات بیشتر هستند.

آیا تحریک الکتریکی مغز درمان مؤثری برای سکته مغزی است؟

تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی هنوز در مرحله پژوهشی قرار دارد و نیاز به بررسی‌های بیشتر دارد تا به عنوان روش درمانی مؤثر و استاندارد برای سکته مغزی تأیید شود. در حال حاضر، نتایج مطالعات اولیه نشان می‌دهند که تحریک الکتریکی مغز ممکن است برخی از علائم و نشانه‌های سکته مغزی را بهبود بخشد، اما نیاز به تحقیقات بالینی بزرگتر و مطالعات کنترل شده بیشتر است تا اطمینان حاصل شود.

تاکنون، مطالعات محدودی در مورد استفاده از تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی انجام شده است. برخی از این مطالعات نشان داده‌اند که تحریک الکتریکی مغز می‌تواند عملکرد حرکتی و حسی را بهبود بخشد و برخی از مشکلات گفتاری و کاهش توجه و حافظه را کاهش دهد. اما نتایج این مطالعات همچنان متناقض هستند و نیاز به تحقیقات بیشتر در جمعیت‌های بزرگتر و گوناگون دارند.

علاوه بر این، نوع و شدت سکته مغزی، موقعیت و محل آسیب دیدگی، زمان گذشته از وقوع سکته، وضعیت فردی هر فرد و دیگر عوامل مرتبط می‌توانند تأثیرگذاری روشن‌تری در پاسخ به تحریک الکتریکی مغز داشته باشند.

به همین دلیل، در حال حاضر، تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی به عنوان یک روش استاندارد تأیید نشده است.

آیا تحریک الکتریکی مغز برای همه افرادی که سکته مغزی داشته‌اند مناسب است؟

استفاده از تحریک الکتریکی مغز (TES) در درمان سکته مغزی قابلیت تطبیق برای همه افرادی که سکته مغزی داشته‌اند را ندارد. این روش درمانی ممکن است برای برخی افراد مناسب باشد، اما برای همه موثر نیست.

هر فردی شرایط و وضعیت خاص خود را دارد و این روش درمانی نیازمند ارزیابی دقیق و شخصی‌سازی است. عواملی مانند سن، وضعیت عمومی سلامت، محل و شدت آسیب دیدگی در سکته مغزی، زمان گذشته از وقوع سکته، دیگر بیماری‌های همزمان و داروهای مصرفی می‌توانند تأثیرگذار باشند.

آیا تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی عوارض جانبی دارد؟

تحریک الکتریکی مغز (TES) با استفاده از جریان الکتریکی کم صورت می‌گیرد و عموماً به عنوان یک روش ایمن در نظر گرفته می‌شود. در مطالعات اولیه، عوارض جانبی جدی گزارش نشده است، اما برخی عوارض کم‌اهمیت ممکن است رخ دهد. این عوارض معمولاً از ماهیت کوتاه‌مدت و گذرا بوده و پس از اتمام جلسه تحریک از بین می‌روند.

به طور کلی، برخی از عوارض کم‌اهمیتی که ممکن است در نتیجه تحریک الکتریکی مغز رخ دهند، عبارتند از:

• بعضی افراد پس از جلسه تحریک الکتریکی مغز سردرد را تجربه کنند. این سردرد معمولاً ملایم است و به طور طبیعی در چند ساعت یا روز بعدی برطرف می‌شود.
• برخی از افراد ممکن است احساس خارش پوستی در محل قرارگیری الکترودها داشته باشند. این خارش معمولاً موقت و غیرقابل‌تحمل نیست و پس از پایان جلسه تحریک کاهش می‌یابد.
• برخی از افراد ممکن است پس از تحریک الکتریکی مغز حس تحریک شده یا احساس نیروی بیشتر در محل تحریک داشته باشند. این احساس معمولاً در کمتر از چند ساعت برطرف می‌شود.

رابطه تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی با گفتار درمانی

تحریک الکتریکی مغز (TES) در ترکیب با گفتار درمانی یک روش کاربردی است که در درمان اختلالات گفتاری و زبانی بعد از سکته مغزی مورد بررسی قرار می‌گیرد. این روش با استفاده از تحریک الکتریکی مغز همراه با جلسات گفتار درمانی، بهبود عملکرد گفتار و زبان را هدف قرار می‌دهد.

ترکیب TES و گفتار درمانی درمانی ترکیبی است که از قابلیت‌های هریک از این روش‌ها بهره می‌برد. با استفاده از تحریک الکتریکی مغز، فعالیت نورونی را در ناحیه‌های مغزی مرتبط با گفتار و زبان تغییر می‌دهد و بهبود آن‌ها را تسهیل می‌کند. همچنین، با اجرای جلسات گفتار درمانی، مهارت‌های گفتاری و زبانی فرد را بهبود می‌بخشد.

مزایای استفاده از تحریک الکتریکی مغز در ترکیب با گفتار درمانی عبارتند از:

• تحریک الکتریکی مغز می‌تواند فرایند یادگیری مرتبط با گفتار و زبان را تسریع کند و بهبود آن را فراهم سازد.
• تحریک الکتریکی مغز می تواند بر تمرکز و توجه به آموزش‌ها و تمرینات گفتاری و زبانی تأثیرگذار باشد.
• تحریک الکتریکی مغز مستقیماً در نواحی مغزی که در فرایند گفتار و زبان نقش دارند، اعمال می‌شود و می‌تواند بهبود عملکرد آن‌ها را ترویج دهد.

با این حال، همانند تحریک الکتریکی مغز در سکته مغزی، استفاده از تحریک الکتریکی مغز در ترکیب با گفتار درمانی نیز هنوز در مراحل آزمایشی است و نیازمند بررسی‌های بیشتر و مطالعات کنترل شده بیشتر است. همچنین، تصمیم نهایی درباره استفاده از این روش توسط یک تیم متخصص بر اساس وضعیت فردی هر فرد و شرایط خاص او گرفته شود.

مرکز تخصصی توانبخشی دکتر دشتله (مرکز توانبخشی سرو)  از مراکز معتبر در ایران می باشد که در زمینه گفتار درمانی، درمان اختلال بلع، اختلال نورولوژیک بزرگسالان و … به صورت کاملا تخصصی فعالیت دارد. شما با مراجعه به این مرکز می توانید از خدمات و مشاوره درست بهره ببرید.

جمع بندی

در نهایت، در مورد تحریک الکتریکی مغز (TES) در درمان سکته مغزی باید  توجه داشت که:

تحریک الکتریکی مغز هنوز در مرحله پژوهشی قرار دارد و نیاز به بررسی‌های بیشتر و مطالعات کنترل شده بیشتر دارد تا به عنوان روش درمانی مؤثر و استاندارد تأیید شود.

مطالعات اولیه نشان داده‌اند که TES ممکن است برخی از علائم و نشانه‌های سکته مغزی را بهبود بخشد، اما نتایج همچنان متناقض هستند و نیازمند تحقیقات بالینی بیشتر و مطالعات کنترل شده بیشتر است.

TESمعمولاً به عنوان یک روش ایمن در نظر گرفته می‌شود با عوارض کم‌اهمیتی که معمولاً موقتی و غیرقابل‌تحمل نیستند.

تحریک الکتریکی مغز در درمان سکته مغزی با گفتار درمانی مرتبط می باشد و برای بهبود  عملکرد گفتار و زبان انجام میگیرد. از جمله مزایای گفتار درمانی می توان به تسهیل فرایند یادگیری ، تقویت تمرکز و توجه، تحریک مستقیم ناحیه های مغزی مرتبط با گفتار و زبان اشاره کرد.

سوالات متداول

چگونه TMS کار می‌کند؟

در TMS، یک سری پالس‌های الکتریکی به طور غیرتهاجمی به مغز اعمال می‌شود، که باعث تحریک ناحیه‌های مشخصی از مغز می‌شود. این تحریک می‌تواند فعالیت عصبی را تغییر دهد و بهبود در شرایط مختلفی از جمله افسردگی و اختلالات اضطرابی ایجاد کند.

TMS  چه مشکلاتی را درمان می‌کند؟

 TMSبه طور اصلی برای درمان افسردگی مقاوم به درمان با دارو و همچنین برای اختلالات اضطرابی، سکته مغزی و درد مزمن استفاده می‌شود.

آیا TMS ایمن است؟

بله، TMS  ایمن است و بسیار از طرف پزشکان و محققان معتبر تأیید شده است. اما در برخی موارد نادر، می تواند عوارض جانبی مانند سردرد یا درد در نقاط تحریک شده رخ دهد.

چقدر زمان می‌برد تا اثرات TMS مشاهده شود؟

اثرات TMS معمولاً در طول چند هفته اول مشاهده می‌شود، اما در برخی افراد ممکن است این اثرات نیاز به مدت بیشتری داشته باشد.

آیا TMS برای همه افراد مناسب است؟

 TMSمناسب برای بسیاری از افراد است، اما برای برخی افراد امکان دارد مناسب نباشد، از جمله افرادی که دارای دستگاه‌های پزشکی آهن‌دار هستند یا افرادی که دارای تاریخچه تشنج هستند.