فلج مغزی یک حالت تخریب عصبی است که ممکن است تأثیر زیادی بر رشد و توسعه کودکان داشته باشد. این حالت می‌تواند به مشکلاتی در بلع و تغذیه کودکان منجر شود. در ادامه این مقاله ما سعی داریم تا اصلی ترین مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی را بررسی کنیم و پس از بررسی اجمالی و بررسی علائم و مشکلات ان، به روش های مناسب برای پیشگیری و درمان این معظل بپردازیم. در ادامه با ما همراه باشید تا علاوه بر موارد فوق به تاثیر گفتاردرمانی بر درمان مشکلات بلع و تغذیه بپردازیم و زمان مراجعه مناسب به پزشک را بشناسیم.
کودکان فلج مغزی
کودکان فلج مغزی افرادی هستند که در دوران کودکی مشکلی در عملکرد مغز و سیستم عصبی خود دارند که منجر به ناتوانی حرکتی و اختلالات دیگر در حرکت و کنترل عضلات آنها می‌شود. فلج مغزی معمولاً در دوران جنینی یا در طول تولد و نوزادی بوجود می‌آید.
اصلی‌ترین علت فلج مغزی می‌تواند آسیب به بخش‌های مختلف مغز و سیستم عصبی مرکزی باشد. علل متعددی ممکن است باعث بروز فلج مغزی شوند، از جمله: عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی، عوامل ژنتیکی، مصرف مواد مخدر یا الکل توسط مادر در طول بارداری، تروما یا آسیب مغزی ناشی از سانحه‌ای مانند ضربه به سر و … .
دریافت نوبت آنلاین با یک کلیک!
دکترای تخصصی(PhD)گفتاردرمانی|مدرس دانشگاه|متخصص اختلال بلع 13سال تجربهبرای رزرو وقت همین الان نوبت بگیر
دلایل، فلج مغزی در کودکان
فلج مغزی در کودکان ممکن است به دلیل آسیبی باشد که بخش‌های مختلف مغز و سیستم عصبی مرکزی را تحت تأثیر قرار می‌دهد. علل احتمالی فلج مغزی شامل موارد زیر می‌باشند:
- آسیب قبل از تولد: ممکن است برخی کودکان قبل از تولد در معرض آسیبی قرار بگیرند که باعث فلج مغزی شوند. این می‌تواند ناشی از عواملی مانند اختلالات خونرسانی به مغز، عوارض زمینه‌ای بارداری (مانند عفونت‌ها، تروما و فشار قوی در رحم) یا عوامل وراثتی باشد.
- آسیب پس از تولد: ممکن است در زمان تولد یا بعدها، عواملی مانند سانحه، ضربه به سر، عفونت‌های مغزی، اختلال در تنفس یا مشکلات جراحی باعث آسیب به مغز شوند و فلج مغزی را ایجاد کنند.
علائم و نشانه های فلج مغزی در کودکان
علائم و نشانه‌های فلج مغزی در کودکان ممکن است متنوع باشد و بستگی به محل و شدت آسیب دارد. برخی از علائم و نشانه‌های شایع فلج مغزی عبارتند از:
- ناتوانی در حرکت و کنترل عضلات: کودک ممکن است مشکلی در حرکت و کنترل عضلات خود داشته باشد. این مشکل می‌تواند شامل: ناتوانی در پیشروی، راه رفتن، تکان دادن اشیاء، تکان دادن دست و پا و سایر فعالیت‌های حرکتی باشد.
- ضعف عضلانی: کودکان فلج مغزی معمولاً با ضعف عضلات روبرو هستند. این ضعف می‌تواند بر روی کنترل عضلانی، توانایی نگه داشتن اشیاء، حرکات دقیق و تحمل وزن تأثیر بگذارد.
- اختلال در تعادل و هماهنگی حرکتی: کودکان فلج مغزی ممکن است دچار مشکلات در تعادل و هماهنگی حرکتی باشند. آنها ممکن است دچار لرزش عضلانی، عدم توازن و دشواری در اجرای حرکات دقیق باشند.
- مشکلات در تکلم و زبان: برخی کودکان فلج مغزی مشکلاتی در تکلم و زبان دارند. آنها ممکن است مشکلی در تلفظ کلمات، ساختار جملات و درک و استفاده از زبان داشته باشند.
- اختلالات حسی و ادراکی: برخی کودکان فلج مغزی ممکن است دچار اختلالات حسی و ادراکی شوند. آنها ممکن است دچار مشکلات بینایی و شنوایی، به طور نامتناسب به درد و حس درست دست و پا و دیگر حس‌ها پاسخ دهند.
- اثرات بر روی توانایی‌های روانی و اجتماعی: فلج مغزی ممکن است تأثیراتی بر روی توانایی‌های روانی و اجتماعی کودک داشته باشد. این شامل: مشکلات در توجه، یادگیری، تمرکز، خودکنترل و تعامل اجتماعی می‌باشد.
همه‌ی این علائم و نشانه‌ها برای همه کودکان فلج مغزی یکسان نیستند و میتوانند در هر کودک به شکل متفاوتی ظاهر شوند. در صورت مشاهده هرگونه نشانه مشکوک در رشد و توسعه حرکتی کودک، مهم است با پزشک یا متخصص توسعه کودک مشورت کنید تا ارزیابی و تشخیص دقیقی صورت بگیرد.
یک کودک مبتلا به CP به کدام مواد مغذی نیاز دارد؟
کودکان مبتلا به اختلال نقص عملکرد مغزی (CP) نیاز به تغذیه مناسب دارند تا نیازهای رشد و توسعه آنها را برطرف کنند. برخی از مواد مغذی که برای کودکان با CP اهمیت دارند، عبارتند از:
- پروتئین: مصرف منابع سالم پروتئین مانند: ماهی، گوشت قرمز، گوشت سفید، تخم‌مرغ، لبنیات و محصولات سویا می‌تواند به تقویت عضلات و رشد سالم کمک کند.
- ویتامین D: ویتامین D برای جذب کلسیم و استحکام استخوان‌ها بسیار مهم است. برخی از منابع غذایی غنی از ویتامین D شامل: ماهی چرب (مانند ماهی سالمون)، تخم مرغ، ماهی‌های کوچک (مثل سردماهی) و محصولات لبنی هستند. همچنین، در برخی موارد، پزشک ممکن است مکمل ویتامین D تجویز کند.
- کلسیم: کلسیم برای ساختن استخوان‌ها و رشد سالم ضروری است. منابع کلسیم شامل: محصولات لبنی، ماهی، سبزیجات سبز تیره مانند: اسفناج، بروکلی و مواد غذایی آغشته به کلسیم مانند آب معدنی می‌باشد.
- آهن: کودکان با CP ممکن است به نقص آهن و کم خونی دچار شوند. منابع غذایی غنی از آهن شامل: گوشت قرمز، ماهی، جوانه‌های آهن‌دار، لوبیا، نخود فرنگی، اسفناج و محصولات غنی از آهن مانند سرکه و آبغوره هستند.
- فیبر: مصرف مقدار کافی فیبر می‌تواند در کنترل تغذیه و عملکرد روده کودکان با CP کمک کند. منابع غذایی غنی از فیبر شامل: سبزیجات، میوه‌ها، حبوبات و غلات کامل می‌باشد.
به هرحال، توصیه می‌شود با پزشک و تغذیه‌شناس کودک مشورت کنید تا رژیم غذایی مناسب و تغذیه ای برای کودک با CP تنظیم شود.
علل مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی
مشکلات تغذیه‌ای از جمله مشکلات شایع در کودکان فلج مغزی هستند، به ویژه در کودکانی که دچار اختلالات حرکتی متوسط تا شدید هستند. علل این مشکلات را می‌توان به پنج دسته زیر تقسیم کرد:
- تأثیر نقایص ساختاری
نقایص ساختاری در بروز مشکلات تغذیه‌ای در کودکان فلج مغزی نقش مهمی ایفا می‌کنند. این نقایص میتوانند شامل: عوارض مادرزادی مانند: شکاف کام یا شکاف زیرمخاطی نرمکام باشند.
- مشکلات تغذیه‌ای مرتبط با عصب‌عضلانی
الگوهای حرکتی غیرطبیعی در قسمت‌های دهانی در هنگام تغذیه کودکان فلج مغزی مشاهده می‌شود. گاهی اوقات این اختلالات به حدی شدید می‌شوند که کودک توانایی مصرف غذا را به میزان کم و محدود داشته و در نتیجه تأخیر در رشد کودک ایجاد می‌شود. علایمی مانند آسپیراسیون غذا (نفوذ غذا به مجرای تنفسی)، بی‌صدا و بدون سرفه نیز ممکن است رخ دهند.
- تأخیر در رشد کودک
مهارت تغذیه یکی از جنبه‌های حرکتی و جسمی است که در رشد کودکان فلج مغزی نیز تأثیر دارد. حتی پس از کسب مهارت‌های پیشرفته‌تر، مهارت‌های تغذیه در کودکان ممکن است در مراحل اولیه و ساده بمانند.
- اختلالات رفتاری
مشکلات رفتاری میتوانند عاملی باشند که منجر به اختلال تغذیه در کودک می‌شوند. در برخی موارد، کودکان با رد کردن غذا، سعی در بیان ناتوانی خود دارند یا از این راه قصد کنترل محیط را دارند.
- بیماری‌ها و عوارض دارو
برخی بیماری‌ها و عوارض دارو ممکن است عللی برای مشکلات تغذیه در کودکان فلج مغزی باشند. برای مثال، رفلاکس معده-مری که با استفراغ مکرر همراه است یا اختلال Desgeusia که می‌تواند منجر به ایجاد احساس ناخوشایند در ذائقه و طعم غذا شود.
به طور کلی، علل مشکلات تغذیه در کودکان فلج مغزی میتوانند ناشی از: تأثیرات ساختاری، عصبی-عضلانی، رشدی، رفتاری و عوارض بیماری‌ها و داروها باشند.
عوارض و مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی
مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی می‌تواند عوارض و مشکلات متعددی را به همراه داشته باشد. در زیر برخی از این عوارض و مشکلات را ذکر می‌کنیم:
- آسپیراسیون غذا (ورود غذا یا مایعات به راه هوایی
- ناتوانی در بلع و جویدن
- مشکلات تغذیه
- مشکلات گوارشی
- ناتوانی در خودخواری
در صورتی که کودک شما دچار هر یک از این مشکلات باشد، مناسب است به پزشک متخصص کودکان مراجعه کرده و تحت نظر یک تیم درمانی مناسب قرار گیرد. این تیم می‌تواند با ارائه راهکارهای درمانی و توجیهات خاص، بهبودی در مشکلات بلع و تغذیه کودک را ایجاد کند.
پیشگیری از مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی
پیشگیری از مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی می‌تواند با اتخاذ تدابیری مناسب صورت بگیرد. در زیر تعدادی از راهکارهای پیشگیری را برای شما ذکر می‌کنیم:
- مراجعه به تیم درمانی
- ارائه غذاهای مناسب
- مراقبت هنگام تغذیه
- انتقال آرامش و آسایش به کودک فلج مغزی
- فراهم کردن محیط خلوت و بدون مزاحمت برای تغذیه
- در زمان خوردن غذا کودک فلج مغزی در حالت نشسته و راحت قرار گیرد.
- استفاده از وسایل کمکی مانند: صندلی‌های بلند و میز تغذیه مناسب
- گفتاردرمانی
- نظارت مداوم
مهم است به هر تغییری در عملکرد بلع و تغذیه کودک توجه کنید و در صورت نیاز با تیم درمانی و پزشک مربوطه مشورت کنید تا راهکارهای مناسب برای پیشگیری و درمان مشکلات ارائه شود.
بهترین درمان ها برای رفع اصلی ترین مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی
درمان مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی بستگی به نوع و شدت مشکلات و نیازهای خاص هر کودک دارد. اما در اصل، درمان مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی شامل موارد زیر می‌شود:
- تغذیه مکمل: در مواردی که کودک نمی‌تواند به طور کامل از طریق خوردن غذا تغذیه کند، نیاز به تغذیه مکمل ممکن است وجود داشته باشد. این شامل استفاده از مکمل‌های مایع، نرم و خوراکی‌های قابل جویدن می‌شود.
- انتخاب تیم تخصصی: همکاری با یک تیم تخصصی، شامل پزشکان، متخصصین تغذیه، واکنشگراها و فیزیوتراپیست‌ها، بسیار مهم است. این تیم می‌تواند برنامه‌های تغذیه و درمانی مناسبی را برای کودک شما تعیین کند و راهنمایی لازم را ارائه کند.
- تمرینات ترمیمی: تمرینات ترمیمی، فیزیوتراپی و گفتاردرمانی می‌تواند به کودک کمک کند تا قدرت عضلات دهان و حلق را افزایش دهد و باعث بهبود در بلع و تغذیه شود. این تمرینات میتوانند شامل: تمرینات مکمل‌کننده عضلات، تمرینات تنفسی و تمرینات حرکتی دهان و حلق باشند.
- مدیریت تغذیه خاص: استفاده از رژیم غذایی خاص و تغییرات در فرآیند تغذیه می‌تواند بهبود را در کودکان فلج مغزی ایجاد کند. برخی از مشکلات بلع می‌تواند با تغییر در فرم و میزان غذا، تغییر در قوام و محفظه‌بندی غذا، استفاده از لیوان‌ها و قاشق‌های خاص و کنترل حجم غذا کاهش یابد.
- مشاوره روانی: مشاوره روانی می‌تواند به کودک و خانواده او در مدیریت مشکلات روانی و رفتاری کمک کند که ممکن است به مشکلات تغذیه نیز مرتبط باشند. این شامل: مشاوره خانواده، مدیریت استرس و مشاوره روانشناختی است.
مهم است تا برای درمان مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی با پزشک و تیم تخصصی مشورت کنید، زیرا نیازها و درمان هر کودک ممکن است متفاوت باشد و باید براساس شرایط خاص او تعیین شود.
چه افراد و تخصص هایی میتوانند به غذا خوردن کودکان فلج مغزی کمک کنند؟
تعدادی از افراد و تخصص‌ها که میتوانند به غذاخوردن کودکان فلج مغزی کمک کنند، عبارتند از:
- پزشک عمومی: پزشک عمومی یا پزشک کودکان مسئول تشخیص و مدیریت توانبخشی فیزیکی کودک است. این پزشک می‌تواند برنامه‌های تمرینی و درمانی را برای بهبود قدرت و کنترل عضلات دهان و حلق کودک تجویز کند.
- متخصص تغذیه: متخصص تغذیه می‌تواند برنامه‌های تغذیه‌ای مناسب را برای کودک فلج مغزی تهیه کند. او می‌تواند رژیم غذایی مناسب، مکمل‌های تغذیه‌ای و تغییرات در فرآیند تغذیه را توصیه کند.
- فیزیوتراپیست: فیزیوتراپیست متخصص در تمرینات ترمیمی و بهبود عملکرد حرکتی است. آنها میتوانند به کودک کمک کنند تا قدرت و کنترل عضلات دهان و حلق را افزایش دهد و مهارت‌های بلع و تغذیه را بهبود بخشد.
- واکنشگرا: واکنشگراها متخصص در مدیریت و کنترل رفتارهای بلع و تغذیه هستند. آنها میتوانند استراتژی‌ها و تکنیک‌های خاص را برای کودک فلج مغزی و خانواده‌اش آموزش دهند تا مشکلات بلع و تغذیه را کاهش دهند.
- روانشناس یا مشاور: روانشناس یا مشاور متخصص می‌تواند به کودک و خانواده‌اش کمک کند تا با مشکلات روانی و رفتاری مرتبط با تغذیه مقابله کنند. آنها میتوانند راهنمایی و پشتیبانی روانی لازم را ارائه دهند.
- گفتاردرمان: گفتاردرمانی یکی از روش‌های مؤثر در بهبود مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی است. توسط یک گفتاردرمان انجام می‌شود. این تخصصی که در حوزه ارتباط صوتی، زبان و گفتار فعالیت می‌کند، به کودکان کمک می‌کند تا مهارت‌های بلع و تغذیه را تقویت و بهبود بخشند.
همچنین، مهم است که تیم چندتخصصی که شامل اعضای فوق‌الذکر است، با همکاری و هماهنگی مناسب، به صورت یکپارچه و یکجا به توانبخشی و مدیریت مشکلات بلع و تغذیه کودک فلج مغزی بپردازند.
بیشتر بخوانید : اختلال بلع پس از سکته مغزی
دریافت نوبت آنلاین با یک کلیک!
دکترای تخصصی(PhD)گفتاردرمانی|مدرس دانشگاه|متخصص اختلال بلع 13سال تجربهبرای رزرو وقت همین الان نوبت بگیر
گفتاردرمانی در بهبود اصلی ترین مشکلات بلع و تغذیه در کودکان فلج مغزی
گفتاردرمانی در کودکان فلج مغزی به صورت سفیده‌نگاری و تمرین‌های مرتبط با حرکت‌های دهانی و حلقی، استفاده از محرک‌های تنفسی و تمرینات تقویت عضلات دهان و حلق، بهبود کنترل بلع و تغذیه را ارائه می‌دهد. این تمرینات میتوانند شامل: حرکات زبان، لب، فک و مکیدن باشند. علاوه بر آن، تمرین‌های تنفسی و راهبردهای تنفسی مناسب نیز در بهبود مشکلات بلع و تغذیه مؤثر هستند.
هدف اصلی گفتاردرمانی در این مورد، بهبود کنترل عضلات دهان و حلق، افزایش قدرت و توانایی بلع، بهبود حرکات مکیدن و جویدن، ارائه راهبردهای مدیریت و کاهش استرس در هنگام تغذیه و ایجاد الگوهای تغذیه سالم در کودکان است.
همچنین، گفتاردرمانی می‌تواند به کودکان و خانواده‌های آنها آموزش دهد که چگونه با مشکلات مرتبط با بلع و تغذیه مقابله کنند، استراتژی‌های خودکنترلی را یاد بگیرند و بهبود کیفیت زندگی کودک و خانواده را تحقق بخشند.
مهم است که گفتاردرمانی به صورت هماهنگ با سایر تخصص‌ها و روش‌های درمانی ارائه شود تا بهبودی کامل‌تر و مؤثرتر در مشکلات بلع و تغذیه کودکان فلج مغزی داشته باشیم. همچنین، حضور خانواده و والدین در جلسات گفتاردرمانی و استفاده از تمرینات و راهبردهای توصیه شده در محیط خانه نقش بسزایی در پیشرفت کودک خواهد داشت.
مشکلات کودکان فلج مغزی در زمان غذا خوردن
علاوه بر مشکلات اصلی بلع و تغذیه، کودکان فلج مغزی ممکن است با مشکلات دیگری نیز در زمینه غذا خوردن مواجه شوند. برخی از این مشکلات عبارتند از:
- حساسیت و انتخاب غذا
- مشکلات حسی
- مشکلات ارتباطی
- نارسایی انرژی
با توجه به این مشکلات، تیم درمانی متشکل از توانایی‌های متعدد میتوانند به کودکان فلج مغزی در غذا خوردن کمک کنند. تخصص‌هایی از جمله گفتاردرمان، متخصص تغذیه، روانشناس، متخصص ارتباطات اجتماعی و … میتوانند در تشخیص و درمان این مشکلات نقش داشته باشند.
چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟
بهترین زمان برای مراجعه به پزشک در مورد مشکلات بلع و تغذیه کودکان فلج مغزی، زمانی است که کودک به موارد زیر دچار باشد:
- مشکلات مزمن در بلع
- کاهش چشمگیر در وزن و رشد
- مشکلات احساسی و روانی
- مشکلات تنفسی:
- افزایش مشکلات بلع و تغذیه
به طور کلی، در صورت داشتن هرگونه نگرانی درباره مشکلات بلع و تغذیه کودک فلج مغزی، بهتر است با پزشک متخصص کودکان یا تیم درمانی که برای کودک شما تعیین شده است، مشورت کنید. آنها میتوانند مشکلات را ارزیابی کرده و برنامه درمانی مناسب را تعیین کنند.
سوالات مرتبط
مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی چه عللی دارد؟
مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی می‌تواند به دلیل ضعف عضلات دهان و حلق، ناتوانی در کنترل حرکات بلعشویی، نقص حس در دهان و حلق یا ناهنجاری‌های ساختاری مانند شکاف کام دار وجود داشته باشد.
چه علائمی می‌تواند بر مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی اشاره کند؟
برخی از علائم مشترک مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی شامل: سرفه یا خفگی در هنگام خوردن، سر خوردن زودرس یا دیررس، دشواری در نگهداری غذا در دهان، تغییرات در صدا و صدای خام یا خشن بعد از خوردن، آسیب دیدن مکرر به قسمت‌های دهان و حلق و ناخواسته یا بی‌قاعده خروج مایعات از دهان می شود.
چگونه می‌توان به کودکان فلج مغزی در بلع کمک کرد؟
برای بهبود مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. به عنوان مثال، استفاده از تمرینات و درمان‌های توانبخشی بلع، ارائه غذاهای قابل حمل و آسان برای بلع، تغییر در قوام و مشخصات غذا، مراقبت و نظارت دقیق در هنگام خوردن و مصرف مایعات، و ارائه مشاوره گفتاردرمانی به کودک و خانواده او می‌تواند مفید باشد.
آیا تغذیه با لوله گذاری می‌تواند راهکاری برای مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی باشد؟
بله، در برخی موارد که مشکلات بلع در کودکان فلج مغزی به حدی شدید است که تغذیه از طریق لوله گذاری ضروری می‌شود. تغذیه با لوله گذاری می‌تواند امنیت غذایی و تغذیه مناسب را برای کودکان فلج مغزی فراهم کند و از عوارض بیشتر جلوگیری کند.
چگونه می‌توان از مشکلات تغذیه در کودکان فلج مغزی پیشگیری کرد؟
برای پیشگیری از مشکلات تغذیه در کودکان فلج مغزی می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد: ارائه غذاهای متنوع و تنوع‌بخش، ارائه غذاهای نرم و آسان برای بلع، ارائه میل‌های کوچک و مکرر در طول روز به جای وعده‌های سنگین، استفاده از تکنیک‌های تغذیه مانند: تغذیه به‌صورت خمیری یا غذاهای آسان برای جویدن و توجه به نیازهای تغذیه‌ای و رژیم غذایی مناسب برای هر کودک با توجه به وضعیت فیزیکی و نیازهای خود.
