نشانه های کم کاری و پرکاری تیروئید / از شناخت تا درمان

تیروئید یک غدد مهم در سیستم اندوکرین بدن است که در تنظیم فعالیت سلول‌ها و سطح انرژی در بدن نقش دارد. این غدد از هورمون‌های تیروئید، به ویژه تیروکسین (T4) و تری‌ایودوتیرونین (T3) تولید می‌کنند که اثرات بسیاری در سطح سلول‌ها و انرژی بدن دارند. اختلالات در عملکرد تیروئید می تواند به اختلالات جدی در سلامت عمومی افراد منجر شود.

دو نوع اصلی از اختلالات تیروئید شامل پرکاری تیروئید یا هیپرتیروئیدیسم و کم‌کاری تیروئید یا هیپوتیروئیدیسم می‌باشند. ما در این مقاله سعی کریم تا شما را بیشتر با اختلال تیروئید آشنا کرده و ببینیم نشانه های کم کاری و پرکاری تیروئید چیست و اینکه چگونه می توان این اختلالات را درمان نمود. همچنین نقش گفتاردرمانی و راه‌های پیشگیری از آنها می‌پردازیم.

تیروئید چیست؟

تیروئید یک غده کوچک و پروانه‌ای شکل است که در قسمت پایین گردن قرار دارد و هورمون‌هایی را تولید می‌کند که بر روی فعالیت‌های مختلف بدن تأثیر می‌گذارند. این هورمون‌ها شامل تیروکسین (T4) و تری‌یدوتیرونین (T3) هستند که نقش مهمی در تنظیم متابولیسم، دما، رشد، تکامل و عملکرد سیستم‌های عصبی، قلبی، عضلانی و تولیدمثلی دارند. برای تولید این هورمون‌ها، تیروئید به ید نیاز دارد که یک عنصر معدنی است که از طریق غذا و آب به بدن می‌رسد.

گاهی اوقات امکان دارد تیروئید به دلایل مختلفی بیش از حد یا کمتر از حد مورد نیاز هورمون تولید کند. این اختلالات را می‌توان به دو دسته کلی کم کاری و پرکاری تیروئید تقسیم کرد.

پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدیسم)

در پرکاری تیروئید، غدد تیروئید بیش از حد هورمون‌های تیروئید تولید می‌کنند که منجر به افزایش فعالیت سلول‌ها، افزایش ضربان قلب، افزایش فشار خون، لاغری و اختلالات در سیستم عصبی می‌شود. این وضعیت می‌تواند باعث افزایش استهلاک انرژی و کاهش وزن شود.

کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدیسم):

در مقابل، در کم‌کاری تیروئید، تولید هورمون‌های تیروئید کاهش می‌یابد که موجب کاهش فعالیت سلول‌ها، کاهش ضربان قلب، افزایش وزن، خستگی و افت مزاج می‌شود. این وضعیت می‌تواند مشکلاتی را در رشد جسمی و عقلانی ایجاد کند.

آیا کم کاری و پرکاری تیروئید خطرناک است؟

کم کاری و پرکاری تیروئید می‌توانند باعث ایجاد مشکلات جدی در بدن شوند اگر به موقع تشخیص و درمان نشوند. این مشکلات می‌توانند شامل اختلالات قلبی، استخوانی، عصبی، روانی، چشمی، پوستی، مویی، گوارشی و تولیدمثل باشند. برخی از این مشکلات می تواند مزمن یا غیرقابل برگشت باشند و برای درمان آنها نیاز به داروهای مداوم یا جراحی باشد. برخی از این مشکلات امکان دارد خطرناک بوده و منجر به سکته قلبی، سکته مغزی، کما، نارسایی تنفسی یا کم خونی شدید شوند.

به طور کلی، می‌توان گفت که کم کاری و پرکاری تیروئید خطرناک هستند و نباید نادیده گرفته شوند. اگر شما یا کسی که می‌شناسید علائمی از این اختلالات را مشاهده کردید، باید سریعا به پزشک مراجعه کنید و از انجام آزمایشات لازم و دریافت درمان مناسب اطمینان حاصل کنید. همچنین باید به دستورات پزشک خود عمل کنید و داروهای خود را به موقع و به مقدار مشخص شده بخورید. اگر هر گونه عوارض یا تغییراتی در وضعیت خود متوجه شدید، باید با پزشک خود مشورت کنید و از انجام معاینات دوره‌ای خودداری نکنید.

نشانه های کم کاری و پرکاری تیروئید

کم کاری و پرکاری تیروئید می‌توانند علائم متفاوتی را در بدن ایجاد کنند که بستگی به شدت و مدت زمان اختلال دارد. برخی از نشانه های کم کاری و پرکاری تیروئید امکان دارد در ابتدا خفیف باشند و با گذشت زمان شدیدتر شوند. برخی از علائم رایج کم کاری و پرکاری تیروئید عبارتند از:

کم کاری تیروئید:

• خستگی، بی‌حالی، کاهش انرژی و تحمل
• افزایش وزن یا دشواری در کاهش وزن
• حساسیت به سرما یا گرما
• خشکی و ضعیف شدن پوست، مو و ناخن‌ها
• ورم در صورت، گردن، دست و پاها
• کند شدن ضربان قلب، فشار خون و تنفس
• کاهش تمایل جنسی و ناباروری
• اختلالات قاعدگی یا یائسگی زودرس در زنان
• کاهش میزان هورمون‌های جنسی در مردان
• کاهش ترشح شیر در شیرده‌ها
• یبوست، نفخ، سوء هاضمه و اسید معده
• کاهش حافظه، تمرکز و هوش
• افسردگی، اضطراب، بی‌تفاوتی و بی‌اعتمادی به نفس
• کرامپ‌ها، درد و سفتی عضلانی
• ریزش مو یا کم مویی
• خشکی و التهاب چشم‌ها
• گواتر یا بزرگ شدن تیروئید

پرکاری تیروئید:

• تعریق زیاد، گرما و تب
• کاهش وزن یا دشواری در افزایش وزن
• تپش قلب، آریتمی، فشار خون بالا و تنگی نفس
• افزایش تمایل جنسی و باروری
• قاعدگی نامنظم یا کم‌خونی در زنان
• اختلالات نعوظ و پایین آمدن بیضه‌ها در مردان
• اسهال، اسید معده، تهوع و استفراغ
• افزایش حافظه، تمرکز و هوش
• بی‌قراری، عصبانیت، تحریک‌پذیری و بی‌خوابی
• لرزش دستان، سر و بدن
• ضعیف شدن عضلات و استخوان‌ها
• ریزش مو یا کم مویی
• برآمدگی و التهاب چشم‌ها
• گواتر یا بزرگ شدن تیروئید

دلیل کم کاری و پرکاری تیروئید

در مطالب بالا دانستیم که نشانه های کم کاری و پرکاری تیروئید چیست. حال پس از شناسایی نشانه های کم کاری و پرکاری تیروئید بدانیم که علت کم کاری و پرکاری تیروئید چیست؟ کم کاری و پرکاری تیروئید می‌توانند به دلایل مختلفی ایجاد شوند. برخی از عوامل موثر بر اختلال تیروئید عبارتند از:

کمبود یا افزونی ید:

ید یک عنصر معدنی است که برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است. اگر مصرف ید کمتر یا بیشتر از حد نرمال باشد، امکان دارد باعث کم کاری یا پرکاری تیروئید شود. کمبود ید معمولا در مناطقی رخ می‌دهد که خاک و آب آنها فقیر از ید است و مردم به اندازه کافی از مواد غذایی حاوی ید مانند ماهی، جلبک، شیر و نمک مصرف نمی‌کنند. افزونی ید معمولا در اثر مصرف بیش از حد داروها یا مکمل‌های حاوی ید یا مواد غذایی غنی از ید اتفاق می‌افتد.

بیماری‌های ایمنی:

برخی از بیماری‌های ایمنی می‌توانند باعث شوند که سیستم ایمنی بدن به اشتباه تیروئید را به عنوان یک تهدید شناسایی کند و با آن مبارزه کند. این واکنش می‌تواند باعث التهاب، تخریب یا تحریک تیروئید شود و سطح هورمون‌های تیروئید را تغییر دهد. برخی از بیماری‌های ایمنی که می‌توانند اختلال تیروئید ایجاد کنند عبارتند از:

• بیماری هاشیموتو
• بیماری گریو
• تیروئیدیت ویرال یا پس از زایمان
• سندرم پلی‌گلاندولار

گرفتگی تیروئید:

گرفتگی تیروئید یا تیروئیدیت یک حالت التهابی است که می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله عفونت، آسیب، تومور، دارو یا بیماری ایمنی در تیروئید رخ دهد. گرفتگی تیروئید باعث درد، ورم، گرمی و حساسیت تیروئید شود و میزان ترشح هورمون‌های تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد. برخی از انواع گرفتگی تیروئید عبارتند از :

• تیروئیدیت هاشیموتو
• تیروئیدیت د لا کوئر
• تیروئیدیت ریدل
• تیروئیدیت سوباکوت

گواتر یا تومورهای تیروئید:

گواتر یا بزرگ شدن تیروئید می‌تواند به دلیل کمبود یا افزایش ید، بیماری ایمنی، تولید زیاد یا کم هورمون‌های تیروئید یا تومورهای خوش‌خیم یا بدخیم در تیروئید اتفاق بیفتد. گواتر می تواند باعث فشار به گلو، تنفس، بلع، صدا و گردن شود و شکل گردن را تغییر دهد. تومورهای تیروئید می تواند باعث تولید زیاد یا کم هورمون‌های تیروئید شوند و علائم کم کاری یا پرکاری تیروئید را ایجاد کنند. برخی از انواع گواتر و تومورهای تیروئید شامل: گواتر ساده، گواتر توکسیک، آدنوم‌ها، کارسینوم‌ها و مدول‌های تیروئیدی است.

داروها یا مواد شیمیایی:

برخی از داروها یا مواد شیمیایی می‌توانند باعث کم کاری یا پرکاری تیروئید شوند. این داروها یا مواد شیمیایی امکان دارد با تیروئید یا هورمون‌های تیروئید تداخل کنند و سطح آنها را کاهش یا افزایش دهند. برخی از این داروها یا مواد شیمیایی شامل: لیتیوم، آمیودارون، پروپیل‌تیوراسیل، متیمازول، کورتیکواستروئیدها، اینترفرون‌ها، کلروکین، کوبالت، بیسموت و پرکلرات است.

درمان کم کاری و پرکاری تیروئید

درمان کم کاری و پرکاری تیروئید بستگی به علت، شدت و علائم اختلال دارد. برخی از روش‌های درمان رایج کم کاری و پرکاری تیروئید عبارتند از:

دارو درمانی:

درمان اصلی کم کاری تیروئید مصرف داروهای جایگزین هورمون تیروئید است که معمولا شامل لووتیروکسین (T4) یا لیوتیرونین (T3) هستند. این داروها باعث می‌شوند که سطح هورمون‌های تیروئید در خون به حالت نرمال برگردد و علائم کم کاری تیروئید را کاهش دهند. مقدار دارو بر اساس سن، وزن، شدت اختلال و وضعیت سلامتی فرد تعیین می‌شود و امکان دارد با گذشت زمان نیاز به تغییر داشته باشد. برای اندازه‌گیری اثربخشی دارو، لازم است سطح هورمون‌های تیروئید و TSH را به صورت دوره‌ای آزمایش کنید. این داروها معمولا باید به مدت طولانی یا برای همیشه مصرف شوند.

درمان اصلی پرکاری تیروئید هم مصرف داروهای ضد تیروئید است که معمولا شامل پروپیل‌تیوراسیل یا متیمازول هستند. این داروها باعث می‌شوند که تیروئید کمتر هورمون تولید کند و سطح هورمون‌های تیروئید در خون را کاهش دهند. مقدار دارو بر اساس شدت اختلال و واکنش بدن تعیین می‌شود و ممکن است با گذشت زمان نیاز به تغییر داشته باشد. برای اندازه‌گیری اثربخشی دارو، لازم است سطح هورمون‌های تیروئید و TSH را به صورت دوره‌ای آزمایش کنید. این داروها معمولا باید برای چند ماه یا چند سال مصرف شوند. برخی از عوارض جانبی این داروها شامل: خونریزی، عفونت، کبودی، بی‌اشتهایی، کاهش تعداد گلبول‌های سفید خون و کبد می شود.

درمان رادیواکتیو:

درمان رادیواکتیو یک روش درمانی است که برای درمان پرکاری تیروئید استفاده می‌شود. در این روش، یک ماده رادیواکتیو به نام ید 131 به صورت قرص یا مایع به بیمار داده می‌شود که از طریق خون به تیروئید می‌رسد و باعث می‌شود که تیروئید کوچکتر و کمتر هورمون تولید کند. این روش معمولا برای درمان گواتر توکسیک، تیروتوکسیکوز، بیماری گریوز و تومورهای تیروئیدی استفاده می‌شود. این روش امکان دارد باعث کم کاری تیروئید شود که نیاز به مصرف داروهای جایگزین هورمون تیروئید دارد. برخی از عوارض جانبی این روش شامل: درد گلو، تورم گردن، خشکی دهان، تهوع، استفراغ، تب، عفونت و تغییرات چشمی است.

جراحی تیروئید:

جراحی تیروئید یک روش درمانی است که برای درمان کم کاری یا پرکاری تیروئید استفاده می‌شود. در این روش، بخشی یا تمام تیروئید بیمار برداشته می‌شود. این روش معمولا برای درمان گواتر بزرگ، تومورهای بدخیم یا خوش‌خیم، بیماری گریوز یا پرکاری تیروئید مقاوم به دارو یا رادیواکتیو استفاده می‌شود. این روش می تواند باعث کم کاری تیروئید شود که نیاز به مصرف داروهای جایگزین هورمون تیروئید دارد. برخی از عوارض جانبی این روش شامل: خونریزی، عفونت، آسیب به عصب‌ها یا غدد پاراتیروئید، تغییرات صدا، تورم گردن، درد و ناراحتی است.

نقش گفتاردرمان در درمان کم کاری و پرکاری تیروئید

گفتاردرمان یک روش درمانی است که برای بهبود عملکرد گفتار، زبان، بلع و ارتباط فرد استفاده می‌شود. گفتاردرمان می‌تواند برای درمان برخی از مشکلاتی که ناشی از کم کاری یا پرکاری تیروئید هستند مفید باشد. برخی از این مشکلات عبارتند از:

مشکلات گفتاری:

کم کاری یا پرکاری تیروئید امکان دارد باعث شود که صدای فرد تغییر کند و دچار خشکی، گرفتگی، خراش، ضعف، لرزش یا تغییر در تن صدا شود. این مشکلات می توانند باعث شوند که فرد در بیان خود، شنیدن، اعتماد به نفس و ارتباط با دیگران دچار مشکل  شود. گفتاردرمان می‌تواند با ارزیابی وضعیت صدا، آموزش تمرین‌های صوتی، تنظیم تنفس، تقویت عضلات گفتاری و ارائه راهنمایی‌هایی برای مراقبت از صدا به فرد کمک کند تا صدای خود را بهبود بخشد و گفتار روان‌تری داشته باشد.

مشکلات زبانی:

کم کاری یا پرکاری تیروئید امکان دارد باعث شود که فرد دچار مشکل در فهمیدن، بیان، خواندن یا نوشتن زبان شود. این مشکلات ممی تواند باعث شود که فرد دچار مشکل در یادگیری، تحصیل، کار، حل مسئله و ارتباط با دیگران شود. گفتاردرمان می‌تواند با ارزیابی سطح زبانی، آموزش مهارت‌های زبانی، تقویت حافظه، تمرکز و هوش، ارائه فعالیت‌های تقویت کننده زبان و ارائه راهنمایی‌هایی برای استفاده بهینه از زبان به فرد کمک کند تا زبان خود را بهبود بخشد و ارتباط بهتری داشته باشد.

مشکلات بلع:

کم کاری یا پرکاری تیروئید باعث می شود که فرد دچار مشکل در خوردن غذا یا نوشیدن آب شود. این مشکلات امکان دارد باعث شود که فرد دچار سرفه، خفگی، تهوع، استفراغ، عفونت ریه، کاهش وزن یا سوء تغذیه شود. گفتاردرمان می‌تواند با ارزیابی وضعیت بلع، آموزش تمرین‌های بلع، تنظیم وضعیت بدن، انتخاب غذاهای مناسب و ارائه راهنمایی‌هایی برای ایمنی بلع به فرد کمک کند تا بلع خود را بهبود بخشد و تغذیه بهتری داشته باشد.

---

بیشتر بخوانید : گفتاردرمانی 

---

چگونه می‌توان از کم کاری و پرکاری تیروئید جلوگیری نمود؟

کم کاری و پرکاری تیروئید می تواند به دلایل ژنتیکی، ایمنی، محیطی یا دیگر عواملی که خارج از کنترل فرد هستند ایجاد شوند. اما برخی از راه‌ها می‌توانند از بروز یا تشدید این اختلالات جلوگیری کنند. ید یک عنصر معدنی است که برای تولید هورمون‌های تیروئید ضروری است. برای جلوگیری از کم کاری یا پرکاری تیروئید لازم است که مقدار مناسب ید را از طریق غذا یا مکمل مصرف نمود. مقدار روزانه توصیه شده ید برای بزرگسالان 150 میکروگرم است.

برخی از مواد غذایی حاوی ید شامل: ماهی، جلبک، شیر، محصولات لبنی، تخم‌مرغ، نمک یددار و برخی از میوه‌ها و سبزیجات است. اگر مصرف ید کمتر یا بیشتر از حد نرمال باشد، می تواند باعث کم کاری یا پرکاری تیروئید شود. بنابراین، قبل از مصرف هر گونه مکمل یا داروی حاوی ید، باید با پزشک خود مشورت کنید و از انجام آزمایش خون برای سنجش سطح ید خود اطمینان حاصل کنید.

برخی از بیماری‌های ایمنی می‌توانند باعث شوند که سیستم ایمنی بدن به اشتباه تیروئید را به عنوان یک تهدید شناسایی کند و با آن مبارزه کند. این واکنش می‌تواند باعث التهاب، تخریب یا تحریک تیروئید شود و سطح هورمون‌های تیروئید را تغییر دهد.

جمع بندی کم کاری و پرکاری تیروئید

کم کاری و پرکاری تیروئید تاثیرات جدی بر سلامت افراد دارند و نیازمند تشخیص و درمان مناسب هستند. مشاوره با پزشک و انجام آزمایشات تیروئید می‌تواند به تشخیص دقیق و به موقع این اختلالات کمک کند. درمان کم کاری و پرکاری تیروئید معمولاً شامل داروها و در برخی موارد، جراحی می‌شود.

سوالات متداول

آیا کم کاری و پرکاری تیروئید به عوارض جدی منجر می‌شوند؟

بله، اختلالات تیروئید می‌توانند به مشکلات جدی در سلامت فیزیکی و روانی منجر شوند.

آیا اختلالات تیروئید قابل درمان هستند؟

بله، اکثر اختلالات تیروئید با استفاده از داروها و درمان‌های دیگر قابل درمان هستند.

آیا افرادی خاصی در معرض خطر اختلالات تیروئید قرار دارند؟

بله، خانواده‌هایی که تاریخچه اختلالات تیروئید دارند یا افراد با سابقه بیماری‌های خاص مانند آلودگی تیروئید ممکن است در معرض خطر بیشتری باشند.

آیا تغییرات در شیوه زندگی می‌تواند بر اختلالات تیروئید تاثیر بگذارد؟

بله، تغییرات در شیوه زندگی مثل تغذیه مناسب و ورزش می‌تواند در مدیریت اختلالات تیروئید کمک کند، اما به تنهایی درمان نیست.

آیا بارداری تاثیری بر عملکرد تیروئید دارد؟

بله، بارداری می‌تواند عملکرد تیروئید را تحت تأثیر قرار دهد و در برخی موارد، اختلالات تیروئید ممکن است در دوران بارداری تشدید شوند.