علائم رفلاکس معده و روش های درمان آن

رفلاکس معده یا GERD یک اختلال گوارشی است که در آن اسید معده به مری باز می گردد و باعث سوزش، درد، سوء هاضمه و سایر علائم ناخوشایند می شود. این اختلال می تواند کیفیت زندگی را کاهش دهد و در برخی موارد منجر به مشکلات جدی تری مانند التهاب مری، زخم معده، سرطان مری و آسم شود. بنابراین، شناخت علائم رفلاکس معده و روش های درمان آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

در این مقاله توضیح اجمالی در مورد رفلاکس معده خواهیم داد و سپس در مورد علائم رفلاکس معده و روش های درمانی این بیماری و نقش گفتاردرمانی در بهبود این بیماری می پردازیم. در ادامه با ما همراه باشید.

رفلاکس معده چیست؟

رفلاکس معده زمانی رخ می دهد که عضله تنگ کننده پایینی مری (LES) که نقش دریچه ای بین مری و معده دارد، به درستی کار نکند. این عضله باید زمانی که غذا از مری به معده می رود باز و بعد از آن بسته شود تا جلوی بازگشت اسید معده به مری را بگیرد. اما در افراد مبتلا به رفلاکس معده، این عضله یا کاملا بسته نمی شود یا گاهی بی موقع باز می شود و این باعث می شود که اسید معده به مری و گاهی تا دهان و بینی برگردد. این اسید می تواند به دیواره مری آسیب بزند و علائمی ایجاد کند.

علائم رفلاکس معده و علائم خطرناک رفلاکس معده

علائم رفلاکس معده از شخصی به شخص دیگر متفاوت است و بستگی به شدت و مدت زمان این اختلال دارد. برخی از علائم رایج رفلاکس معده عبارتند از:

• سوزش سردل یا احساس سوزش در قفسه سینه، معمولا بعد از غذا خوردن یا در شب
• درد قفسه سینه که ممکن است با درد قلبی اشتباه گرفته شود
• ترش کردن یا بازگشت طعم ترش یا تلخ از معده به دهان یا گلو
• احساس گیر کردن غذا یا توده ای در گلو
• مشکل در بلع یا احساس درد هنگام بلع
• سرفه، گرفتگی صدا، تحریک یا التهاب حلق
• نفخ، آروغ زدن، سوء هاضمه یا احساس سیری زودرس
• بوی بد دهان یا آسیب به دندان ها به دلیل اسید معده

برخی از علائم رفلاکس معده می تواند نشانه هایی از مشکلات جدی تر باشند و نیاز به مراجعه فوری به متخصص دارند. این علائم عبارتند از:

• خونریزی از مری یا معده که می تواند منجر به استفراغ خون یا مدفوع سیاه شود.
• کاهش وزن ناخواسته یا بدون دلیل
• انسداد یا تنگ شدن مری که باعث می شود غذا در گلو گیر کند.
• آنمی یا کم خونی به دلیل کمبود آهن
• عفونت یا التهاب مری، معده یا ریه ها
• سرطان مری یا معده

علل بروز علائم رفلاکس معده

همانطور که گفته شد رفلاکس معده معمولا به دلیل نقص در عملکرد عضله تنگ کننده پایینی مری ایجاد می شود. این عضله ممکن است به دلیل عوامل زیر ضعیف شود یا نقص پیدا کند:

• فتق هیاتال که در این یک حالت بخشی از معده از طریق حفره ای در حجاب هاجز به قفسه سینه می رود و بر روی مری و عضله تنگ کننده آن فشار ایجاد می کند.
• در دوران بارداری، تغییرات هورمونی و فشار جنین بر روی معده می تواند باعث شود که عضله تنگ کننده مری ضعیف شود و اسید معده به مری برگردد.
• اضافه وزن یا چاقی می تواند فشار بیشتری بر روی معده و عضله تنگ کننده مری ایجاد کند و باعث شود که اسید معده به مری برگردد.

برخی از غذاها یا نوشیدنی ها می توانند باعث تحریک یا آسیب به مری شوند یا عضله تنگ کننده مری را ضعیف کنند. این غذاها یا نوشیدنی ها شامل موارد زیر هستند:

• غذاهای تند، چرب، سرخ شده یا اسیدی مانند گوجه فرنگی، پرتقال، لیمو، آناناس و …
• نوشیدنی های حاوی کافئین مانند قهوه، چای، کولا و …
• نوشیدنی های حاوی الکل مانند بیر، شراب و …
• شکلات، نعناع، سیر، پیاز و …

برخی از داروها می توانند باعث شود که عضله تنگ کننده مری ضعیف شود یا اسید معده را افزایش دهند که عبارتند از:

• داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و غیره
• داروهای ضد تشنج مانند دیازپام، فنی توئین و غیره
• دارو های ضد آسم مانند تئوفیلین، سالبوتامول و غیره
• داروهای ضد افسردگی مانند فلوکستین، سرترالین و غیره
• داروهای ضد استئینوز مانند نیتروگلیسیرین، دیلتیازم و غیره

عوامل دیگر نیز می توانند باعث شود که رفلاکس معده بیشتر شود یا علائم آن را تشدید کنند. این عوامل شامل موارد زیر هستند:

• استرس، اضطراب، افسردگی یا عواطف منفی
• سیگار کشیدن یا مصرف تنباکو
• خوابیدن بلافاصله بعد از غذا خوردن یا خوابیدن با سر بالا
• پوشیدن لباس تنگ یا کمربند
• ورزش کردن بلافاصله بعد از غذا خوردن یا ورزش هایی که فشار بر روی شکم می گذارند مانند خم شدن، بلند کردن وزنه و …

درمان رفلاکس معده

رفلاکس معده می تواند با روش های مختلفی درمان شود. این روش ها شامل موارد زیر هستند:

• تغییرات در سبک زندگی می توانند به کاهش علائم رفلاکس معده یا جلوگیری از بروز آن کمک کنند.
• کاهش وزن در صورت چاقی یا اضافه وزن
• اجتناب از غذاها یا نوشیدنی هایی که باعث رفلاکس معده می شوند
• خوردن غذاهایی با حجم کم ولی بیشتر در طول روز
• خوردن غذا حداقل سه ساعت قبل از خوابیدن
• خوابیدن با سر بالا گرفته یا استفاده از بالشتک هایی که سر و گردن را پشتیبانی می کنند
• ترک سیگار یا مصرف تنباکو
• کاهش استرس و افزایش آرامش با روش هایی مانند تنفس عمیق، مدیتیشن، یوگا و …

برخی از داروها به کنترل اسید معده یا تسکین علائم رفلاکس معده و درمان بیماری کمک می کنند.

• آنتاسید ها با تعادل برقرار کردن اسید معده، سوزش سردل و سوء هاضمه را تسکین می دهند. مثال هایی از آنتاسید ها عبارتند از مگنزیم هیدروکسید، آلومینیوم هیدروکسید، کلسیم کربنات و … .
• داروهای کاهنده ترشح اسید معده با کاهش تولید اسید معده، باعث می شوند که اسید معده کمتر به مری برگردد. مثال هایی از این داروها عبارتند از رانیتیدین، فاموتیدین، سیمتیدین و … .
• داروهای مهار کننده پمپ پروتون با مهار کردن یک آنزیم که در تولید اسید معده نقش دارد، باعث می شوند که اسید معده به شدت کاهش یابد. مثال هایی از این داروها عبارتند از امپرازول، لانسوپرازول، اسومپرازول و … .
• داروهای تقویت کننده عضله تنگ کننده مری باعث می شوند که اسید معده کمتر به مری برگردد. مثال هایی از این داروها عبارتند از متوکلوپرامید، دومپریدون، بتانکول و … .

در برخی موارد که رفلاکس معده شدید است یا به داروها پاسخ نمی دهد، امکان دارد نیاز به جراحی باشد. جراحی معمولا با روش لاپاراسکوپی انجام می شود که در آن چند بریدگی کوچک در شکم ایجاد می شود و با استفاده از دوربین و ابزارهای خاص، بخشی از معده را دور مری می پیچند تا فشار بر روی عضله تنگ کننده مری را افزایش دهند. این جراحی نیسن (Nissen) نام دارد و معمولا موثر است.

برای درمان رفلاکس معده چه بخوریم؟

برای درمان رفلاکس معده، علاوه بر داروها و جراحی، می توان از برخی از غذاها یا مکمل های طبیعی استفاده کرد. این غذاها یا مکمل ها می توانند با تسکین التهاب، تعادل برقرار کردن اسید معده، تقویت عضله تنگ کننده مری یا افزایش مقاومت مری در برابر اسید معده، به بهبود رفلاکس معده کمک کنند. مثال هایی از این غذاها یا مکمل ها عبارتند از:

• آب آلوئه ورا یک گیاه دارویی است که دارای خاصیت ضد التهاب و ضد باکتری است. آب آلوئه ورا می تواند با تسکین التهاب مری و معده کمک کننده باشد. می توان از آب آلوئه ورا به صورت خام یا فرآوری شده استفاده کرد. توصیه می شود که حداقل نیم ساعت قبل از غذا خوردن یک لیوان آب آلوئه ورا بنوشید.
• زنجبیل یک گیاه دارویی است که دارای خاصیت ضد التهاب، ضد تهوع و ضد اسپاسم است. زنجبیل می تواند با تعادل برقرار کردن اسید معده و تسکین سوء هاضمه، کمک کند. می توان از زنجبیل به صورت خام، پودر، چای، عصاره یا قرص استفاده کرد. توصیه می شود که روزانه یک تا سه گرم زنجبیل مصرف کنید.
• موز دارای فیبر، پتاسیم و آنتی اکسیدان ها است. موز می تواند با تقویت عضله تنگ کننده مری و افزایش مقاومت مری در برابر اسید معده، به درمان رفلاکس کمک کند. می توان از موز به صورت خام یا پخته استفاده کرد. توصیه می شود که روزانه یک تا دو موز بخورید.
• دوغ یک نوشیدنی لبنی است که دارای پروتئین، کلسیم و پروبیوتیک ها است. دوغ می تواند با تعادل برقرار کردن فلور میکروبی معده و روده، کمک کننده علائم درمان رفلاکس معده باشد. از دوغ به صورت خام یا با اضافه کردن زیره، نعناع یا زنجبیل استفاده کنید. توصیه می شود که روزانه یک تا دو لیوان دوغ بنوشید.

---

بیشتر بخوانید : انواع ورم معده

---

رابطه رفلاکس معده و سرطان چیست؟

رفلاکس معده می تواند در برخی موارد منجر به سرطان مری یا معده شود. این اتفاق زمانی رخ می دهد که اسید معده به طور مداوم و طولانی مدت به مری برگردد و باعث شود که بافت مری آسیب ببیند و تغییر شکل یابد. این حالت بارت (Barrett) نام دارد و یک پیش سرطانی است که می تواند در برخی موارد به سرطان مری تبدیل شود. سرطان مری یک بیماری خطرناک است که در مراحل اولیه علائم خاصی ندارد ولی در مراحل پیشرفته می تواند باعث مشکلات جدی مانند انسداد مری، خونریزی، کاهش وزن، عفونت و مرگ شود.

رفلاکس معده همچنین می تواند باعث شود که اسید معده به معده برگردد و باعث التهاب، زخم یا آسیب به معده شود. این موارد می توانند در برخی موارد منجر به سرطان معده شوند. سرطان معده نیز یک بیماری خطرناک است که در مراحل اولیه علائم خاصی ندارد ولی در مراحل پیشرفته می تواند باعث مشکلات جدی مانند انسداد، خونریزی، عفونت و مرگ شود.

نقش گفتاردرمانی در بهبود علائم رفلاکس معده

گفتاردرمانی یک روش درمانی است که با استفاده از تمرین های صوتی و زبانی، می تواند به بهبود عملکرد عضلات گلو، مری و فک کمک کند. گفتاردرمانی می تواند به افراد مبتلا به رفلاکس معده به روش های زیر کمک کند:

• تقویت کردن عضله تنگ کننده مری و کاهش بازگشت اسید معده به مری
• بهبود قابلیت بلع و کاهش خطر انسداد یا خفگی
• تسکین التهاب و درد مری و گلو
• افزایش اعتماد به نفس و کیفیت زندگی

برنامه درمانی مناسب گفتاردرمانان برای بیماران مبتلا به علائم رفلاکس معده عبارتند از:

• تمرین های تنفسی برای کنترل فشار هوا در مری و معده
• تمرین های صوتی برای تقویت عضلات گلو و مری
• تمرین های زبانی برای بهبود حرکت زبان و لب ها
• تمرین های بلع برای بهبود قابلیت بلع و کاهش خطر خفگی
• آموزش روش های خوردن و نوشیدن مناسب برای کاهش بازگشت اسید معده
• آموزش روش های مدیریت استرس و افزایش آرامش

گفتاردرمان می تواند به تنهایی یا به همراه داروها یا جراحی انجام شود. مدت زمان و تعداد جلسات گفتاردرمان بستگی به شرایط هر فرد دارد. برای داشتن نتایج بهتر، توصیه می شود که تمرین های گفتاردرمان را به صورت منظم و مستمر انجام دهید.

جمع بندی علائم رفلاکس معده

رفلاکس معده باعث سوزش، درد، سوء هاضمه و سایر علائم ناخوشایند می شود. رفلاکس معده می تواند کیفیت زندگی را کاهش دهد و در برخی موارد منجر به مشکلات جدی تری مانند التهاب مری، زخم معده، سرطان مری و آسم شود. بنابراین، شناخت علائم رفلاکس معده و روش های درمان آن از اهمیت بالایی برخوردار است.

رفلاکس معده می تواند با روش های مختلفی درمان شود. این روش ها شامل تغییرات در سبک زندگی، داروها، جراحی و گفتاردرمانی هستند. هر روش درمانی ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد و نیاز به مشاوره با متخصص دارد. اگر علائم رفلاکس معده را در خود می بینید، بهتر است به یک متخصص مراجعه کنید و روش درمانی مناسب را برای خود انتخاب کنید.

سوالات متداول در مورد علائم رفلاکس معده

رفلاکس معده با سوزش سردل فرق دارد؟

سوزش سردل یکی از علائم رفلاکس معده است ولی رفلاکس معده ممکن است علائم دیگری هم داشته باشد. سوزش سردل همچنین ممکن است به دلیل عوامل دیگری مانند عفونت، آلرژی، سنگ صفرا و غیره ایجاد شود.

سردرد از علائم رفلاکس معده است؟

رفلاکس معده مستقیما باعث سردرد نمی شود ولی ممکن است به دلیل علائمی مانند سوزش سردل، ترش کردن، درد قفسه سینه و غیره، استرس و اضطراب را افزایش دهد و این موارد می توانند باعث سردرد شوند. همچنین برخی از داروهای مورد استفاده برای درمان رفلاکس معده ممکن است عوارض جانبی مانند سردرد داشته باشند. بنابراین، برای کاهش سردرد، بهتر است علائم رفلاکس معده را کنترل کنید و از داروهایی که باعث سردرد می شوند اجتناب کنید.

رفلاکس معده می تواند باعث سرفه شود؟

بله این اتفاق زمانی می افتد که اسید معده به مری برگردد و به ریه ها برسد و باعث تحریک یا التهاب ریه ها شود. این باعث می شود که سیستم تنفسی به عنوان یک واکنش دفاعی، سرفه کند تا اسید معده را از ریه ها خارج کند. سرفه ناشی از رفلاکس معده معمولا خشک، مداوم و بیشتر در شب یا بعد از غذا خوردن اتفاق می افتد. برای کاهش سرفه، بهتر است علائم رفلاکس معده را کنترل کنید و از خوردن غذاهایی که باعث سرفه می شوند اجتناب کنید.